Еврейлер - Jews

Бұл мақала еврей халқы туралы. Олардың діні үшін қараңыз Иудаизм.
«Еврей» бұл жерге қайта бағытталады. Басқа мақсаттар үшін қараңыз Еврей (мағынасын ажырату).

Еврейлер
יְהוּדִים (Ехудим)
David.svg жұлдызы
The Дэвидтің жұлдызы бұл еврей халқының ортақ символы.
Жалпы халық
14,6–17,8 млн

Халықтың кеңейтілген құрамы (еврейлердің толық немесе ішінара тегіне кіреді):
20,7 млн[1]

Әлемдегі еврей халқы.svg
(2018 ж.)
Популяциясы көп аймақтар
 Израиль6,558,000–6,958,000[1]
 АҚШ5,700,000–10,000,000[1]
 Франция453,000–600,000[1]
 Канада391,000–550,000[1]
 Біріккен Корольдігі290,000–370,000[1]
 Аргентина180,000–330,000[1]
 Ресей172,000–440,000[1]
 Германия116,000–225,000[1]
 Австралия113,000–140,000[1]
 Бразилия93,000–150,000[1]
 Оңтүстік Африка69,000–80,000[1]
 Украина50,000–140,000[1]
 Венгрия47,000–100,000[1]
 Мексика40,000–50,000[1]
 Нидерланды30,000–52,000[1]
 Бельгия29,000–40,000[1]
 Италия28,000–41,000[1]
  Швейцария19,000–25,000[1]
 Чили18,000–26,000[1]
 Уругвай17,000–25,000[1]
 түйетауық15,000–21,000[1]
 Швеция15,000–25,000[1]
Тілдер
Дін
Иудаизм
Туыстас этникалық топтар
Бөлігі серия қосулы
Еврейлер және Иудаизм
Дэвидтің жұлдызы
  • Санат
  • Портал

Еврейлер (Еврей: יְהוּדִים‎ ISO 259-2 Ехудим, Израильдің айтылуы [jehuˈdim]) немесе Еврей халқы болып табылады этнореликалық топ[10] және ұлт[11][12] бастап шыққан Израильдіктер[13][14][15] және Еврейлерге[16][17] тарихи Израиль мен Яһуда. Еврей ұлты, ұлты мен діні бір-бірімен өте тығыз байланысты,[18][19] сияқты Иудаизм болып табылады этникалық дін еврей халқының, оны сақтау қатаң сақтаудан сақтамауға дейін өзгереді.[20]

Еврейлер шыққан этникалық және діни топ ретінде Таяу Шығыс екінші мыңжылдықта,[9] бөлігінде Левант ретінде белгілі Израиль жері.[21] The Merneptah Stele бір жерде Израиль халқының бар екендігін растайтын сияқты Қанахан біздің заманымызға дейінгі 13 ғасырда (кейінгі қола дәуірі).[22][23] Исраилдіктер, қанахандықтардың көптігі ретінде,[24] пайда болуымен олардың ұсталуын нығайтты Израиль мен Яһуда патшалықтары. Кейбіреулер бұл канаандықтардың отырықшы исраилдіктер «еврейлер» деп аталатын көшпелі топтармен сіңісіп кетті деп санайды.[25] Эксиликалық кезеңдерді егжей-тегжейлі айтқан бірнеше дереккөздер болса да[26][тексеру сәтсіз аяқталды ] тәжірибесі диаспора өмір, бастап Вавилон тұтқыны және жер аудару дейін Римдік оккупация және жер аудару және еврейлер мен олардың отанының арасындағы тарихи қатынастар бұдан кейінгі кезеңнің басты ерекшелігіне айналды Еврей тарихы, жеке басын куәландыратын жад.[27]

Келесі мыңжылдықтарда еврей диаспоралары қауымдастығы біріктірілген ішіне негізгі этникалық топтар: Ашкеназим (Еуропалық еврейлер) және Сефардим (Ибериялық еврейлер); бұдан басқа, Мизрахим (Шығыс еврейлері) көбінесе, әсіресе Израильде, бөлек деп саналады Сефардим.[28] Бұрын Екінші дүниежүзілік соғыс, бүкіл әлем бойынша Еврей халқы 16,7 млн. шыңына жетті,[29] сол кездегі әлем халқының 0,7 пайызын құрайды. Кезінде шамамен 6 миллион еврей жүйелі түрде өлтірілді Холокост.[30][31] Содан бері халық қайтадан баяу өсті және 2018 жылғы жағдай бойынша бойынша 14,6–17,8 млн Берман еврей деректер банкі,[1] жалпы санының 0,2 пайызынан аз әлем халқы.[32][1 ескерту]

Заманауи Израиль мемлекеті еврейлер халықтың көп бөлігін құрайтын жалғыз ел. Ол өзін а ретінде анықтайды Еврей және демократиялық мемлекет ішінде Негізгі заңдар, Адамның қадір-қасиеті мен бостандығы негізінен, негізделген Тәуелсіздік туралы декларация. Израильдікі Қайтару заңы Израильде қоныстанғысы келетіндігін білдірген еврейлерге азаматтық алу құқығын береді.[34]

Әлем халқының аз пайызына қарамастан, еврейлер едәуір ықпал етіп, үлес қосты адамзаттың алға басуы тарихи және қазіргі заманғы көптеген салаларда, соның ішінде философия,[35] этика,[36] әдебиет,[37] саясат,[37] бизнес,[37] бейнелеу өнері және сәулет өнері,[37] музыка, театр[38] және кино, дәрі,[39][40] және Ғылым мен технология,[37] Сонымен қатар дін; Еврейлер Інжілдің авторы,[41][42] құрылған Ерте христиандық[43] әсер етті Ислам.[44] Дамуында еврейлердің де рөлі зор болды Батыс өркениеті.[45][46]

Атауы және этимологиясы

Негізгі мақала: Еврей (сөз)
Толығырақ тізімді мына жерден қараңыз Еврей этнонимдерінің тізімі.

Ағылшын тіліндегі «еврей» сөзі жалғасуда Орташа ағылшын Гив, иви. Бұл шарттар несие арқылы Ескі француз гиу, ол өзі ертеректен дамыды juieu, ол өз кезегінде алынған judieu / iudieu арқылы элизия ішінен «г» әрпін тастаған болатын Ортағасырлық латын Юдей, сияқты Жаңа өсиет Грек мерзім Юдайос, «еврей» және «Яһуди «/» Яһудея ".[47] Грек термині несие болды Арамей Йидай, сәйкес келеді Еврей יְהוּדִי Иехуди, бастапқыда. мүшесі үшін термин Яһуда руынан немесе адамдар Яһуда патшалығы. Сәйкес Еврей Киелі кітабы, рудың да, патшалықтың да аты шыққан Иуда, төртінші ұлы Жақып.[48] Жаратылыс 29:35 және 49: 8 «Иуда» атауын етістікпен байланыстырады яда, «мадақтау» деген мағынаны білдіреді, бірақ ғалымдар, әдетте, патриархтың да, патшалықтың да аты географиялық шығу тегі бар екендігімен келіседі, мүмкін бұл аймақтағы шатқалдар мен шатқалдарға қатысты болуы мүмкін.[49]

Еврей сөзі «еврей» дегенді білдіреді יְהוּדִי‎ Иехуди, бірге көпше יְהוּדִים‎ Ехудим.[50] Эндонимдер басқаларында Еврей тілдері қамтиды Ладино ג׳ודיו‎ Дюджио (көпше ג׳ודיוס‎, Төрешілер) және Идиш ייִד‎ Yid (көпше ייִדן‎ Yidn).

Этимологиялық эквивалент басқа тілдерде қолданылады, мысалы, يَهُودِيّ яхудī (сер.), әл-яһуд (пл.), in Араб, «Джуд» Неміс, «иудеу» португал тілі, «Juif» (m.) / «Juive» (f.) In Француз, «jøde» in Дат және Норвег, «judío / a» in Испан, «джуд» Голланд, «żyd» in Поляк т.б., бірақ «еврей» сөзінің туындылары еврейді сипаттау үшін қолданылады, мысалы Итальян (Ebreo), in Парсы («Эбри / Эбрани» (Парсы: عبری / عبرانی)) Және Орыс (Еврей, Еврей).[51] Немістің «Джуде» сөзі айтылады [ˈJuːdə], сәйкес сын есім «jüdisch» [ˈJyːdɪʃ] (Еврей) - «идиш» сөзінің шығу тегі.[52]

Сәйкес Ағылшын тілінің американдық мұра сөздігі, төртінші басылым (2000),

Зат есімнің атрибутивті қолданылуы кеңінен танылды Еврейсияқты тіркестерде Еврей адвокаты немесе Еврей этикасы, өрескел және өте қорлайтын. Мұндай жағдайда Еврей жалғыз қолайлы мүмкіндік. Алайда, кейбіреулер бұл құрылысқа өте сақтық танытып, стигманы кез-келген мақсатта қолдануды кеңейтті Еврей зат есім ретінде, өзіндік тәуекелге баратын практика. Сияқты сөйлемде Қазір кеңесте бірнеше еврейлер бар, бұл қарсы емес, мысалы, сүндеттеуді ауыстыру Еврей халқы немесе еврей тектес адамдар еврей зат есім ретінде қолданғанда теріс мағынаға ие деген ұғымға ие болуы мүмкін.[53]

Еврей кім?

Негізгі мақалалар: Еврей кім? және Еврей сәйкестігі
Картасы Қанахан

Иудаизм a-ның кейбір сипаттамаларымен бөліседі ұлт,[11][54][12][55][56][57] ан этникалық,[10] а дін және а мәдениет,[58][59][60] еврей кім екенін анықтау діни немесе ұлттық тәсілдің сәйкестігіне байланысты аздап өзгеріп отырады.[61][62] Әдетте, қазіргі заманғы зайырлы қолданыста еврейлерге үш топ кіреді: дінді ұстанатынына немесе қарамайтынына қарамастан еврей отбасында туылған адамдар, кейбір еврейлердің шыққан тегі немесе тегіне ие адамдар (кейде қатаң түрде ұстанбайтындарды қосқанда). матрилиналық түсу ), және ешқандай формасы бар еврейлердің шыққан тегі немесе тегі жоқ адамдар иудаизмді қабылдады сондықтан діннің ізбасарлары болып табылады.[63]

Тарихи анықтамалары Еврей сәйкестігі дәстүрлі түрде негізделген халахич матрилиналық шығу тегі мен галахиялық конверсияның анықтамалары. Еврей кім екендігі туралы осы анықтамалар кодификациядан басталады Ауызша Тора ішіне Вавилондық Талмуд, 200-ге жуық CE. Сияқты Танах бөлімдерін түсіндіру Заңдылық 7: 1-5, еврей данышпандары ескерту ретінде қолданылады өзара неке еврейлер мен Канахандықтар өйткені «[еврей емес күйеу] сіздің балаңызды Менен алыстатады және олар басқалардың құдайларына құлшылық етеді».[24] Леуіліктер 24:10 еврей әйел мен ананың арасындағы некеде ұлы дейді Египет адам «Израиль қауымынан». Мұны толықтырады Езра 10: 2-3Вавилоннан қайтып келе жатқан израильдіктер мұнымен келіспеймін деп ант берді рулық әйелдері мен олардың балалары.[64][65] Танымал теория - тұтқында болған еврей әйелдерін зорлау еврейлердің аналық жолмен мұрагерлікке айналу заңдылығын тудырды, дегенмен ғалымдар бұл теорияны талмудтықтардың жер аудару кезеңінен бастап орнықтырғанын алға тартады.[66] Тағы бір аргумент - рабилер еврей әйелдерін Рим сарбаздарының кеңінен зорлауына байланысты патрилиндік шығу заңын матрилиндік шығу тегі деп өзгертті.[67] Дінге қарсы болғандықтан Хаскалах 18-19 ғасырдың соңындағы қозғалыс, халахич еврей сәйкестігінің түсіндірмелеріне қарсы болды.[68]

Тарихшының айтуы бойынша Shaye J. D. Cohen, аралас некелер ұрпағының мәртебесі анықталды патриоттық тұрғыдан Інжілде. Ол өзгерістің екі ықтимал түсіндірмесін келтіреді Мишнайч рет: біріншіден, Мишна басқа үйлесімдерге қатысты логиканы аралас некеге қолданған болуы мүмкін (Килайым ). Осылайша, а-ның бірігуі сияқты аралас некеге тыйым салынады жылқы және а есек және екі кәсіподақта да ұрпақтар матрилиналды түрде бағаланады.[69] Екіншіден Таннайм әсер еткен болуы мүмкін Рим құқығы ата-анасы заңды некеге отыра алмаған кезде, ұрпақ анасының соңынан еретін.[69] Раввин Ривон Кригьер осыған ұқсас пайымдауларға сүйене отырып, еврейлердің шығу тегі бұрын патриоттық ұрпақ арқылы өткен, ал матрилиналық шығу заңы римдік құқық жүйесінен бастау алған деп тұжырымдайды.[66]

Шығу тегі

Қосымша ақпарат: Қанахан, Израильдіктер, Иудаизмнің шығу тегі, және Ежелгі Израиль мен Яһуда тарихы
Мысырлықтар Батыс Азияның сапарын түрлі-түсті киімдермен бейнелейді, таңбаланған Аму. Сурет 12 әулеттің шенеунік қабірінен алынған Хнумхотеп II кезінде Бени Хасан, және б. 1900 ж. Олардың ең жақын інжілдік замандастары еврейлердің ең ежелгісі болды, мысалы Ыбырайым және Джозеф.[70][71][72][73]
Патшаны бейнелеу Джеху, оныншы патша туралы солтүстік Израиль корольдігі, үстінде Қара обелиск туралы Шалманесер III 841–840 жж.[74] Бұл «ежелгі шығыс өнеріндегі израильдік немесе иудейлік монархтың жалғыз бейнесі».[75]

Еврейлердің шығу тегі үшін нақты қайта құру - бұл күрделі және күрделі жұмыс. Ол үшін ең кемі 3000 жылдық ежелгі тарихты шығыс тілдерінде кем дегенде он тілде жазылған көптеген көлемде және алуан түрлі құжаттарда зерттеу қажет. Археологиялық жаңалық әр түрлі пәндердің зерттеушілері мен ғалымдарына сүйенетіндіктен, мақсат ең дәйекті теорияға назар аудара отырып, барлық нақты деректерді түсіндіру болып табылады. Еврейлердің тарихқа дейінгі және этногенезі археологиямен, биологиямен және тарихи мәтіндік жазбалармен, діни әдебиеттермен және мифологиямен тығыз байланысты. Бастапқыда еврейлер өздерінің ата-бабаларын анықтаған этникалық қор темір дәуірінің конфедерациясы болды Семит деп аталатын сөйлейтін тайпалар Израильдіктер бөлігін мекендеген Қанахан кезінде тайпалық және монархиялық кезеңдер.[76] Қазіргі еврейлер оңтүстік израильдіктердің атымен аталады, сонымен қатар олардан шыққан Иуда патшалығы.[77][78][79][80][81][82]

Сәйкес Еврей Киелі кітабы баяндау, еврейлердің ата-тегі осыдан бастау алады Інжіл патриархтары сияқты Ыбырайым, оның ұлы Ысқақ, Ысқақтың ұлы Жақып және Інжіл матриархтары Сара, Ребекка, Лия, және Рейчел, кім өмір сүрген Қанахан. The Он екі тайпа Жақыптың он екі ұлынан тарағандар ретінде сипатталады. Жақып және оның отбасы қоныс аударды Ежелгі Египет Жақыптың баласына тұруға шақырғаннан кейін Джозеф бойынша Перғауын өзі. Патриархтардың ұрпақтары кейінге дейін құлдықта болды Мысырдан шығу басқарды Мұса Содан кейін исраилдіктер Мұсаның мұрагері болған кезде Қанаханды жаулап алды Джошуа, кезеңінен өтті Інжіл төрешілері Джошуа қайтыс болғаннан кейін, содан кейін Самуил патшаға бағынды, Саул, кім табысты болды Дэвид содан соң Сүлеймен, кімнен кейін Біріккен монархия аяқталды және бөлек бөлінді Израиль Корольдігі және а Иуда патшалығы. Яһуда Патшалығы құрамына кіретін ретінде сипатталады Яһуда руы, Бенджамин руы, ішінара Леви тайпасы және кейінірек Израиль Патшалығынан сол жерге қоныс аударған басқа тайпалардың қалдықтарын қосу.[83][84] Бастап қазіргі еврейлер осы тайпалардан шыққан деп санайды он солтүстік тайпа кейіннен жоғалып кетті Ассирия тұтқыны.[85]

Заманауи археология осы баяндаудың тарихилығын негізінен алып тастады,[86] онымен бірге қайта құрылымдалады Израильдіктер 'шабыттандырады ұлттық миф баяндау. Израильдіктер мен олардың мәдениеті, қазіргі археологиялық есеп бойынша, аймақты күшпен басып озған жоқ, керісінше, Кананит халықтары және дамыту арқылы мәдениетті монолатристикалық - және кейінірек монотеистік - дінге негізделген Яхве. Яхве-центрлік сенімнің өсуі бірқатар культтық тәжірибелермен бірге бірте-бірте ерекше израильдіктерді тудырды этникалық топ, оларды басқа канахандықтардан ерекшелендіреді.[87][88][89]

Тарихи жазбаларда исраилдіктер б.з.д. 1200 мен 1000 жылдар аралығында халық ретінде көрініп қалды.[90] Сияқты кезең белгілі бір белгіге ие емес Інжіл төрешілері орын алды[91][92][93][94][95] немесе егер болған болса Біріккен монархия.[96][97][98][99] «Израиль» туралы жақсы қабылданған археологиялық дәлелдер бар Merneptah Stele шамамен б.з.д 1200 жылға дейін,[22][23] және канахандықтар археологиялық тұрғыдан расталған Орта қола дәуірі.[100][101] Израиль мен Яһуда патшалықтарының алғашқы өмір сүруі және олардың ауқымы мен күші туралы пікірталастар бар, бірақ тарихшылар бұл Израиль Корольдігі с. болған 900 ж[97]:169–95[98][99] және бұл а Иуда патшалығы с. болған 700 ж.[102] Біздің дәуірімізге дейінгі 720 жылы, Израиль патшалығы оны жаулап алған кезде қиратылды деп көпшілік мойындады Жаңа Ассирия империясы.[83]

Тарих

Негізгі мақала: Еврей тарихы

Еврей термині римдік «яһудалықтан» шыққан және Иуданың оңтүстік патшалығынан шыққан біреуді білдіреді.[103] Ауысымы этноним «израильдіктерден» «еврейлерге» дейін (Иуда тұрғыны), дегенмен Тора, анық көрсетілген Эстер кітабы (Б.з.д. 4 ғ.),[104] кітап Кетувим, еврейлердің үшінші бөлімі Танах. 587 жылы Небухаднезар II, Патшасы Жаңа Вавилон империясы, Иерусалимді қоршауға алды, жойылды Бірінші храм және Яһуданың ең көрнекті азаматтары жер аударылды.[105]

Израиль рулары
1695 Eretz Израиль картасы Амстердамдағы Хаггада Авраам Бар-Джейкоб.jpg
Тайпалар
Байланысты тақырыптар

Сәйкес Езра кітабы, парсы Ұлы Кир аяқталды Вавилонның жер аударылуы 538 жылы,[106] ол Вавилонды басып алғаннан кейінгі жылы.[107] Жер аудару астына оралуымен аяқталды Зеруббабель ханзада (деп аталады, өйткені ол патша шебінің ұрпағы болған Дэвид ) және діни қызметкер Ешуа (ғибадатхананың бұрынғы бас діни қызметкерлерінің ұрпағы) және олардың құрылысы Екінші ғибадатхана 521–516 жылдар аралығында.[106] The Кир цилиндрі ежелгі тақтаға ғибадатханаларды қалпына келтіру және жер аударылған халықтарды репатриациялау туралы Кирдің атына декларация жазылған, көбінесе Кирге берілген библиялық жарлықтардың шынайылығын растау ретінде қабылданды,[108] бірақ басқа ғалымдар цилиндр мәтіні Вавилон мен Месопотамияға тән екенін және Яһуда мен Иерусалим туралы ештеңе айтпағанын айтады.[108] Профессор Лестер Л.Граббе «Кирдің« Яһудаға қатысты болжамды жарлығын »« шынайы деп санауға болмайды »деп сендірді, бірақ« жер аударылғандардың қайтып келуіне және табыну орындарын қайта құруға мүмкіндік беретін жалпы саясат »болды деп сендірді. Ол сондай-ақ археология қайтару тек бір оқиғадан гөрі бірнеше ондаған жылдар бойы орын алып отырған «қулық» деп болжайды деп мәлімдеді.[109]

Бөлігі ретінде Парсы империясы, бұрынғы Иуда патшалығы Иуда провинциясы болды (Ехуд Медината )[110] кішігірім аумақты қамтитын әр түрлі шекаралармен.[109] Археологиялық зерттеулерге қарағанда, провинцияның тұрғындары б.з.д. V-IV ғасырларда шамамен 30,000 адам болғанын көрсетті.[97]:308 Аймақ бақылауда болды Ахеменидтер дейін олардың империясы құлағанға дейін. 333 дейін Ұлы Александр. Сонымен қатар еврейлер саяси тәуелсіз болды Хасмонейлер әулеті б.з.д. 110-дан 63-ке дейін және белгілі бір дәрежеде Геродиялық әулет б. з. б. 37 ж. б. з.[111] Бастап жою туралы Екінші ғибадатхана 70 жылы еврейлердің көпшілігі өмір сүрген диаспора.[112]

Еврейлерге генетикалық зерттеулер әлемдегі еврейлердің көпшілігінде жалпы генетикалық мұра бар екенін көрсетіңіз Таяу Шығыс және олар белгілі бір генетикалық белгілерді басқа ұлт өкілдерімен бөліседі Құнарлы Ай.[113][114][115] Әр түрлі еврей топтарының генетикалық құрамы еврейлердің төрт мыңжылдықта қалыптасқан генофондты ортақ ата-тегінің белгісі ретінде көрсететіндігін көрсетеді.[116] Еврей қауымдастықтары ұзақ уақытқа бөлінгендеріне қарамастан, мәдениеттегі, дәстүрдегі және тілдегі ерекше жалпылықты, бейімділікті және сезімталдықты сақтады.[117]

Вавилон мен Рим

Қосымша ақпарат: Рим империясындағы еврейлер тарихы

Екінші ғибадатхана қирағаннан кейін, иудаизм сектанттық сипатынан айрылды.[118]:69

Храмсыз грек тілді еврейлер бұдан былай Иерусалимге бұрынғыдай қарамайтын болды. Иудаизм лингвистикалық жағынан грек және еврей / арамей сферасына бөлінді.[119]:8–11 Әрбір қауымдастықтың теологиясы мен діни мәтіндері әр түрлі болды.[119]:11–13 Эллинизацияланған иудаизм ешқашан ауызша заңды зерттеу үшін иешиваларды дамытпаған. Раббиндік иудаизм (орталығы Израиль мен Вавилон жерінде) өз жазбаларында эллинденген диаспораны толығымен елемейді.[119]:13–14 Эллинизацияланған иудаизм ақыр соңында жоғалып кетті, өйткені оны ұстанушылар грек-рим мәдениетіне сіңісіп, Вавилонда үлкен оқу орталықтары бар күшті раввиндік шығыс диаспорасын қалдырды.[119]:14–16

Бірінші ғасырға қарай еврей қауымдастығы Вавилония, оған еврейлер Вавилон жаулап алынғаннан кейін де, кейін де жер аударылды Бар Кохба көтерілісі 135 жылы, қазірдің өзінде тез өсіп келеді[120] шамамен миллионға жеткен еврейлердің саны шамамен екі миллионға жетті[121] 200-ші және 500-ші жылдар аралығында табиғи өсу жолымен де, одан да көп еврейлердің көшіп келуімен Израиль жері, сол дәуірдегі бүкіл еврей халқының алтыдан бір бөлігін құрайтын.[121] 13 ғасыр авторы Bar Hebraeus Рим әлеміндегі 6,944,000 еврейлердің санын берді; Салон Виттмайер барон фигураны сенімді деп санады.[122] Бірінші ғасырдың ортасында Рим әлемінде жеті миллион және одан тысқары бір миллиондық көрсеткіш кеңінен қабылданды, соның ішінде Луи Фельдман.

Алайда қазіргі заманғы ғалымдар Бар Хебрейдің өз фигурасын жалпы римдік азаматтардың санақтары негізінде жасағанын, қазіргі уақытта 6 944 000-ды құрайтынын мойындайды. Евсевийдің шежіресі.[123][124] Бұрын қайраткердің белсенді жақтаушысы болған Луи Фельдман қазір Барон екеуі қателескен деп мәлімдейді.[125]:185 Фельдманның еврейлердің белсенді миссионерлік қызметіне көзқарасы да өзгерді. Классикалық иудаизмді дінге бет бұрушыларға, әсіресе біздің дәуірімізге дейінгі екінші ғасырдан бастап б.з. бірінші ғасырына дейін қабылдаушы ретінде қарастыра отырып, ол яһудилердің белсенді миссионерліктің жоқтығына дәлел ретінде дінге бет бұрушыларды іздеген миссиялық трактаттардың немесе жазбалардың болмауына назар аударды. .[125]:205–06 Фельдман иудаизмге бет бұру кең таралған және еврей халқы Израиль жерінде де, диаспорада да көп болған деп санайды.[125]:183–203, 206 Басқа тарихшылар екінші ғасырдың ортасынан бастап Рим әлемінде ерлердің иудаизмге өтуінің заңсыздығы сияқты әр түрлі факторларға байланысты Рим дәуіріндегі конверсия саны шектеулі болды және еврей халқының өсуінің көп бөлігін есепке алмады деп санайды. Рим әлемінде конверсияны қиындатқан тағы бір фактор - халахиялық талап сүндеттеу, прозелиттік талап Христиандық тез құлдырады. The Fiscus Judaicus, б. з. 70 ж. еврейлерге салынатын салық Христиандар 96 жылы иудаизмнің тартымдылығын шектеді.[126]

Диаспора

Қосымша ақпарат: Еуропадағы еврейлер тарихы, Орта ғасырлардағы еуропалық еврейлер тарихы, Мизрахи еврейлері, және Сепарди еврейлері
Еврей диаспорасының картасы.
  Израиль
  + 1,000,000
  + 100,000
  + 10,000

Римдіктер Иудеяны жаулап алғаннан кейін және Иерусалимді қоршау 70 жылы жүз мыңдаған еврейлер құлдыққа алынды Рим, олар кейінірек басқа еуропалық жерлерге қоныс аударды. Көшіп келген еврейлер Иберия және Солтүстік Африка құрамына кіреді Сефард еврейлері көшіп келгендер Рейнланд және Франция құрамына кіреді Ашкенази еврейлері. Римдіктер Яһудеяны жаулап алғанға дейін де, одан кейін де көптеген еврейлер өмір сүрді Персия және Вавилон басқа Таяу Шығыс елдері сияқты, бұл еврейлерге Мизрачи еврейлері. [127] Жылы Франция, Еврейлер ұнайды Ысқақ Иуда және Арментариус еврейлер қуғындаған Испаниядағыдан айырмашылығы белгілі әлеуметтік және экономикалық позицияларды иеленді Вестгот ереже. Вавилонда 7 - 11 ғасырлар аралығында Пумбедита және Сура академиялар арабтарды және бүкіл еврейлер әлемін басқарады. Жоғарыда аталған академиялардың декандары мен студенттері анықтады Геондық кезең еврей тарихында.[128] Осы кезеңнен кейін Ришоним 11 - 15 ғасырларда өмір сүрген, дәл осы уақытта Ашкенази еврейлері Францияда және әсіресе Рейнде қатты қудалауды бастайды, нәтижесінде жаппай иммиграция болды Польша және Литва. Сонымен қатар, Сефард еврейлері мұсылман билігі кезінде алтын дәуірді бастан өткерді, дегенмен Reconquista және одан кейінгі Альгамбра жарлығы 1492 жылы испан еврейлерінің көпшілігі Солтүстік Африкаға көшіп келді Осман империясы. Алайда кейбір еврейлер қалуды жөн көреді және католицизмді ұстанған кейіп танытады. Бұл еврейлер мүше болады Крипто-иудаизм.[129]

Ағарту

Мәдениет

Негізгі мақала: Еврей мәдениеті

Дін

Негізгі мақала: Иудаизм
Бөлігі серия қосулы
Иудаизм
Дэвидтің жұлдызы  Он өсиет  Менора
  • David.svg жұлдызы Иудаизм порталы

Еврей адамдар және дін туралы Иудаизм өзара тығыз байланысты. Иудаизмді қабылдайды әдетте еврейлер арасында мәртебеге ие этнос онда туылғандарға тең.[130] Алайда, иудаизмді қабылдаған бірнеше адам, сондай-ақ бұрынғы еврейлер көптеген дінге келген еврейлер дінді қабылдаушыларды екінші дәрежелі еврейлер ретінде қарастырады деп мәлімдеді.[131]Конверсияны негізгі иудаизм көтермелемейді және бұл қиын міндет деп саналады. Конверсияның едәуір бөлігін аралас некедегі балалар немесе яһудилердің болашақ жұбайлары алады.[132]

The Еврей Киелі кітабы, еврейлердің дәстүрлері мен ерте тарихының діни түсіндірмесі, біріншісін құрды Ибраһимдік діндер, қазір олар әлемнің 54 пайызында қолданылады. Иудаизм оны ұстанушыларды практикаға да, сенімге де бағыттайды және оны дін ғана емес, сонымен қатар «өмір салты» деп те атайды.[133] бұл иудаизм арасындағы айқын айырмашылықты жасады, Еврей мәдениеті, және Еврей сәйкестігі өте қиын. Бүкіл тарихта, әртүрлі дәуірлер мен жерлерде ежелгі сияқты Грек әлем,[134] дейін және кейін Еуропада Ағарту дәуірі (қараңыз Хаскалах ),[135] жылы Исламдық Испания және Португалия,[136] жылы Солтүстік Африка және Таяу Шығыс,[136] Үндістан,[137] Қытай,[138] немесе заманауи АҚШ[139] және Израиль,[140] мәдени құбылыстар дамыды, олар белгілі бір мағынада еврей болып табылады, олар мүлдем арнайы діни емес. Мұның кейбір факторлары иудаизм ішінен, басқалары еврейлердің немесе еврейлердің белгілі қоғамдастықтарының қоршаған ортамен өзара әрекеттесуінен, ал басқалары діннің өзінен гөрі қауымдастықтың ішкі әлеуметтік және мәдени динамикасынан туындайды. Бұл құбылыс айтарлықтай ерекшеленді Еврей мәдениеттері өз қауымдастықтарына ғана тән.[141]

Тілдер

Негізгі мақала: Еврей тілдері

Еврей болып табылады литургиялық тіл иудаизм (атауы лашон ха-кодеш, «қасиетті тіл»), еврей жазбаларының көп бөлігі жазылған тіл (Танах ) құрылды, және еврей халқының күнделікті сөйлеуі ғасырлар бойы. V ғасырға дейін, Арамей, жақын тіл, еврей тіліне сөйлеу тілі ретінде қосылды Яһудея.[142] Біздің дәуірімізге дейінгі 3 ғасырда диаспораның кейбір еврейлері сөйлей бастады Грек.[143] Басқалары, мысалы, Вавилондағы еврей қауымдастықтары еврей және арамей тілдерінде сөйлейтін Вавилондық Талмуд. Бұл тілдерді сол кезде Израиль еврейлері де қолданған.[дәйексөз қажет ]

Ғасырлар бойы бүкіл әлемдегі еврейлер өздері көшіп келген аймақтардың жергілікті немесе басым тілдерінде сөйлесіп, көбіне ерекше болып қалыптасты диалектальды тәуелсіз тілдерге айналған формалар немесе тармақтар. Идиш болып дамыған иудео-неміс тілі болып табылады Ашкенази еврейлері қоныс аударған Орталық Еуропа. Ладино - дамыған иуда-испан тілі Сефардты Қоныс аударған еврейлер Пиреней түбегі. Көптеген факторларға, соның ішінде әсеріне байланысты Холокост Еуропалық еврейлер туралы Еврейлердің араб және мұсылман елдерінен кетуі және әлемдегі басқа еврей қауымдастықтарынан кең таралған эмиграция, ежелгі және ерекше Еврей тілдері бірнеше қоғамдастықтың, оның ішінде Иуда-грузин, Иуда-араб, Иудао-Бербер, Крымчак, Иуда-Малаялам және басқалары, негізінен, пайдаланудан шығып қалды.[2]

Құлпытас Махарал ішінде Ескі еврей зираты, Прага. Құлпытастар еврей тілінде жазылған.

Он алты ғасырда иврит тек литургиялық тіл ретінде және көптеген кітаптар иудаизм туралы жазылған тіл ретінде қолданылды, ал кейбіреулері еврей тілінде сөйлейтіндер болды. Демалыс.[144] Еврей тілін сөйлеу тілі ретінде қайта қалпына келтірді Элиезер бен Ехуда, кім кірді Палестина ретінде пайдаланылмаған болатын ана тілі бері Таннаик рет.[142] Қазіргі иврит Израильдің «Мемлекеттік тілі» ретінде тағайындалған.[145]

Еврей тілін еврей халқының ұлттық тілі ретінде қайта қалпына келтіруге тырысқанына қарамастан, бұл тілді білу бүкіл әлемдегі еврейлерге ортақ емес. Ағылшын ретінде пайда болды lingua franca еврей диаспорасы.[146][147][148][149][150] Көптеген еврейлер бір кездері классикалық әдебиетті зерттеу үшін еврей тілін жеткілікті білгенімен және Еврей тілдері сияқты Идиш және Ладино ХХ ғасырдың басында қолданыла бастады, яһудилердің көпшілігінде мұндай білім жетіспейді, ал ағылшын тілінде еврейлердің көп сөйлейтін тілдері бар, қазіргі еврейлерде еврей, ағылшын және т.б. Орыс. Кейбіреулер Роман тілдері, атап айтқанда Француз және Испан, сонымен қатар кеңінен қолданылады.[2] Тарихта өзге тілдерге қарағанда идиштер көп сөйледі,[151] бірақ қазіргі уақытта ол әлдеқайда аз қолданылады Холокост және қабылдау Қазіргі иврит бойынша Сионистік қозғалыс және Израиль мемлекеті.Кейбір жерлерде еврей қауымының ана тілі қарапайым халықтың немесе басым топтың тілдерінен өзгеше. Мысалы, in Квебек, Ашкеназдықтардың көпшілігі ағылшын тілін қабылдады, ал Сефардтық азшылық француз тілін негізгі тіл ретінде қолданады.[152][153][154] Сол сияқты, Оңтүстік Африка еврейлері емес, ағылшын тілін қабылдады Африкаанс.[155] Патшалық және кеңестік саясаттың арқасында,[156][157] Орыс тілі идиш тілінің орнына келді Ресей еврейлері, бірақ бұл саясат көрші қауымдастықтарға да әсер етті.[158] Қазіргі кезде орыс тілі көптеген еврей қауымдастықтары үшін алғашқы тіл болып табылады Посткеңестік мемлекеттер, сияқты Украина[159][160][161][162] және Өзбекстан,[163] сонымен қатар Ашкеназиялық еврейлер үшін Әзірбайжан,[164][165] Грузия,[166] және Тәжікстан.[167][168] Дегенмен қоғамдастықтар Солтүстік Африка бүгінде аз және азайып бара жатқан еврейлер француз тілінде сөйлейтін көп тілді топтан бір тілді топқа ауысып кетті (немесе солай) Алжир,[169] Марокко,[164] және қаласы Тунис,[170][171] ал солтүстік африкалықтардың көпшілігі қолдануды жалғастыруда Араб немесе Бербер олардың ана тілі ретінде.[дәйексөз қажет ]

Көшбасшылық

Негізгі мақала: Еврей басшылығы

Еврейлер қауымын басқаратын бірде-бір басқару органы немесе діни доктринаға жауапты бірде-бір орган жоқ.[172] Оның орнына жергілікті, ұлттық және халықаралық деңгейлердегі әртүрлі зайырлы және діни институттар еврейлер қауымдастығының әртүрлі бөліктерін әр түрлі мәселелер бойынша басқарады.[173] Бүгінгі күні көптеген елдерде а Бас раввин сол елдің еврейлерінің өкілі ретінде қызмет етеді. Көптеген болғанымен Хассидтік еврейлер белгілі бір тұқым қуалаушылықты ұстану Хасидтер әулеті, барлық Гасидтік еврейлердің жалпы қабылданған көшбасшысы жоқ. Көптеген еврейлер бұл деп санайды Мессия еврейлер мен бүкіл әлем үшін біріктіруші көшбасшы болады.[174]

Ежелгі еврей ұлттық бірегейлігі туралы теориялар

Еврей тілінде Інжілдің қолжазбасы, 14 ғ. Еврей тілі мен алфавиті ежелгі дәуірде еврейлердің ұлттық ерекшелігінің негізі болды.

Қазіргі заманғы ұлтшылдықтың бірқатар зерттеушілері ежелгі дәуірде еврей ұлттық бірегейлігінің болуын қолдайды. Олардың бірі - Дэвид Гудблатт,[175] жалпы қазіргі заманға дейін ұлтшылдықтың бар екеніне сенетіндер. Оның пайымдауынша, Інжіл, параблицалық әдебиет және еврейлердің ұлттық тарихы еврейлердің ұжымдық бірегейлігі үшін негіз болып табылады. Ежелгі еврейлердің көпшілігі сауатсыз болғанымен (көршілері сияқты), олардың ұлттық баяндамасы ежелгі шығыс Жерорта теңізі аймағында кең таралған тәжірибе ретінде көпшілік оқулары арқылы нығайтылды. Еврей тілі ұлттық бірегейлікті қалыптастырды және сақтады. 5 ғасырдан кейін еврейлердің көпшілігі бұл туралы айтпаса да, Гудблатт:

«Тілдің ауызекі немесе жазбаша түрінде болуы еврейлердің ұлттық бірегейлігі тұжырымдамасын тудыруы мүмкін. Еврей тілін білмеген немесе сауатсыз адам болса да, белгілер тобы иврит графикасында болғанын біле алады. … Бұл исраилдік ата-бабалардың тілі, ұлттық әдебиет және ұлттық дін болды. Бұл ұлттық ерекшелікпен ажырамас еді. Шынында да, оның тек визуалды немесе есту ортасында болуы сол сәйкестікті тудыруы мүмкін ».[176][177]

Ежелгі дәуірдегі еврей ұлтшылдық сезімі көтермеленді деп есептеледі, өйткені шетелдік басқарулар кезінде (парсылар, гректер, римдіктер) еврейлер өздерінің ежелгі халықтары деп айта алды. Бұл талап олардың жазбаларын, еврей тілін, ғибадатхана мен діни қызметкерлерді және ата-бабаларының басқа дәстүрлерін сақтау мен қастерлеуге негізделген.[178]

Демография

Қосымша ақпарат: Еврей халықтары елдер бойынша

Этникалық алауыздық

Негізгі мақала: Еврейлердің этникалық бөлінуі
Ашкенази еврейлері 19 ғасырдың аяғында Шығыс Еуропа бейнеленген Йом Киппурдағы еврейлер синагогада дұға етіп жатыр (1878), бойынша Мауриси Готлиб
Сефарди Еврей жұбы Сараево дәстүрлі киімде. Сурет 1900 жылы түсірілген.
Йемендік Еврей соққысы шофар, 1947

Әлемде Еврей халқы айқын этникалық бөліністер бар, олардың көпшілігі, ең алдымен, географиялық тармақтың түпнұсқадан таралуы Израильдік халық және кейінгі тәуелсіз эволюциялар. Еврей қауымдарының жиынын айналасында әр түрлі жерлерде қоныстанған еврейлер құрды Ескі әлем, көбінесе бір-бірінен үлкен қашықтықта, нәтижесінде тиімді және көбінесе ұзақ мерзімді оқшаулау пайда болады. Кезінде мыңжылдықтар туралы Еврей диаспорасы қауымдастықтар өздерінің қоршаған ортаның әсерінен дамиды: саяси, мәдени, табиғи, және халықтық. Бүгінде еврейлер арасындағы осы айырмашылықтардың көріністерін байқауға болады Еврейлердің мәдени көріністері оның ішінде әр қоғамдастықтың Еврейлердің тілдік әртүрлілігі, аспаздық преференциялар, литургиялық тәжірибелер, діни түсіндірмелер, сонымен қатар дәрежелері мен дереккөздері генетикалық қоспа.[179]

Еврейлер көбінесе екі үлкен топтың біріне жататындығы анықталады: Ашкеназим және Сефардим. Ашкеназим, немесе «германиктер» (Ашкеназ мағынасы «Германия «иврит тілінде), оларды осылай атайды Неміс еврей мәдени-географиялық шығу тегі, ал Сефардим немесе «Испандықтар " (Сефарад мағынасы «Испания /Испания «немесе»Иберия «иврит тілінде) испандық / португалдық еврейлердің мәдени-географиялық бастауын білдіретін осылай аталады. Неғұрлым кең тараған термин Израиль Сефардим деп аталатындардың көпшілігі үшін Мизрахим (сөзбе-сөз «шығысшылдар», Мизрах еврейше «шығыс»), яғни Таяу Шығыс және Солтүстік Африка еврейлерінің әр түрлі топтамасына сілтеме жасай отырып, оларды көбіне топ ретінде атайды Сефардим (Сефардиммен бірге) литургиялық себептерге байланысты, бірақ Мизрахи еврей топтары мен Сефардий еврейлері этникалық тұрғыдан ерекшеленеді.[180]

Шағын топтарға мыналар жатады, бірақ олармен шектелмейді, Үнді еврейлері сияқты Бене Израиль, Бней Менаше, Еврейлер кочині, және Бене Эфраим; The Ромиоттар Греция; The Итальяндық еврейлер («Италким» немесе «Бене Рома»); The Тейманим бастап Йемен; әр түрлі Африка еврейлері, соның ішінде ең көп Бета Израиль туралы Эфиопия; және Қытай еврейлері, ең бастысы Кайфенг еврейлері, сондай-ақ басқа әр түрлі, бірақ қазір жойылып кеткен қауымдастықтар.[181]

Барлық осы топтардың бөлінуі шамамен алынған және олардың шекаралары әрдайым айқын бола бермейді. Мысалы, Мизрахим - бұл гетерогенді жинақ Солтүстік Африка, Орталық Азия, Кавказ және Таяу Шығыстағы еврей қауымдастықтары, олар бір-бірімен бұрынырақ аталған еврей топтарының ешқайсысымен жақын емес. Қазіргі қолданыста кейде Мизрахим деп аталады Сефарди Сефардимнің дербес дамуына қарамастан, литургияның ұқсас стильдеріне байланысты. Осылайша, Мизрахим арасында бар Египеттік еврейлер, Ирак еврейлері, Ливандық еврейлер, Күрд еврейлері, Марокколық еврейлер, Ливиялық еврейлер, Сириялық еврейлер, Бұхар еврейлері, Тау еврейлері, Грузин еврейлері, Иран еврейлері, Ауған еврейлері және басқалары. The Тейманим бастап Йемен литургияның стилі ерекше болғанымен, олардың арасында Мизрахимде кездесетін қоспаларға қатысты әр түрлі болғанымен, кейде қосылады. Сонымен қатар, Сефарди мигранттары арасында өздерін дәлелдеген айырмашылық бар Таяу Шығыс және Солтүстік Африка 1490 жылдары еврейлер Испания мен Португалиядан қуылғаннан кейін және сол аймақтарда бұрыннан бар еврей қауымдастықтары.[181]

Ашкенази еврейлері заманауи еврейлердің негізгі бөлігін құрайды, әлемдегі еврейлердің кем дегенде 70 пайызы (және 90 пайызға дейін) Екінші дүниежүзілік соғыс және Холокост ). Олардың нәтижесінде эмиграция бастап Еуропа, Ашкеназим сонымен бірге еврейлердің басым көпшілігін білдіреді Жаңа әлем сияқты елдерде континенттер АҚШ, Канада, Аргентина, Австралия, және Бразилия. Жылы Франция, еврейлердің иммиграциясы Алжир (Сефардим) оларды Ашкеназимнен асып түсті.[182] Тек Израиль барлық топтардың еврей халқының өкілі, а балқытқыш еврейлердің жалпы әлемдегі әр топтың үлесінен тәуелсіз.[183]

Генетикалық зерттеулер

Негізгі мақала: Еврейлерге генетикалық зерттеулер

Y ДНҚ Зерттеулер мүшелері әртүрлі көші-қон жолдарымен бөлініп, жүретін ескі халықтың негізін қалаушылардың аз санын білдіреді.[184] Көптеген еврей популяцияларында бұл ерлер ата-бабалары негізінен болған сияқты Таяу Шығыс. Мысалы, Ашкенази еврейлері еврейлер емес, басқа еврейлермен және Таяу Шығыс топтарымен еврейлер өмір сүрген аудандарда жиі кездеседі. Шығыс Еуропа, Германия және француздар Рейн алқабы. Бұл еврейлердің әке-тегінің шығу тегін Таяу Шығыс аймағында орналастыруда еврей дәстүрлеріне сәйкес келеді.[185][186]

Керісінше, еврей популяцияларының аналық тегі, қарап отырып зерттелген митохондриялық ДНҚ, әдетте біртектес емес.[187] Сияқты ғалымдар Гарри Острер және Рафаэль Фальк көптеген еврей еркектері ежелгі Израильден қашқаннан кейін диаспорада қоныс аударған жерлерден еуропалық және басқа қауымдастықтардан жаңа жұптар тапқанын көрсетеді.[188] Керісінше, Бехар ашкенази еврейлерінің шамамен 40 пайызының туыстық негізі Таяу Шығыстан шыққан төрт әйел құрылтайшыдан шыққандығы туралы дәлел тапты. Сефарди мен Мизрахи еврей қауымдастықтарының тұрғындары «құрылтайшының әсерінің тар екендігі туралы ешқандай дәлел көрсеткен жоқ».[187] Федер және басқалар жүргізген кейінгі зерттеулер. Ашкенази еврейлерінің жергілікті емес аналық шығу тегі көп екенін растады. Ашкенази еврейлерінің аналық шығу тегіне байланысты өз тұжырымдары туралы ой қозғай отырып, авторлар «Еврейлер мен еврей еместер арасындағы айырмашылық еврей қауымдастықтары арасында байқалғаннан әлдеқайда көп екендігі анық. Демек, еврей қауымдастықтары арасындағы айырмашылықтарды ескермеуге болады. -Яхудилер салыстыруға енгізілген ».[9][189][190] Зерттеу Ашкенази еврейлерінің 7% -ында G2c гаплогруппасы бар екенін көрсетті, ол негізінен кездеседі Пуштундар және төменгі таразыларда барлық негізгі еврей топтары, палестиналықтар, сириялықтар мен ливандықтар.[191][192]

Зерттеулер аутосомды ДНҚ, бүкіл ДНҚ қоспасын қарастыратын технология дамыған сайын маңызды бола бастады. Олар еврей популяциясы тәуелсіз қауымдастықтарда бір-бірімен тығыз байланысты топтарды құруға бейім болғанын, олардың көпшілігінің ата-тегі ортақ болған қауымдастықта екенін көрсетті.[193] Диаспораның еврей популяциясы үшін генетикалық құрамы Ашкенази, Сефарди, және Мизрахи Еврей популяциясы Таяу Шығыс ата-тегінің басым бөлігін көрсетеді. Бехардың пікірінше, осы Таяу Шығыстың ортақ тегі туралы ең парасимонды түсініктеме «бұл ежелгі дәуірден келе жатқан еврей халқының тарихи тұжырымдамасына сәйкес келеді». Еврей және Израильдік тұрғындары Левант «және» ежелгі Израиль халқының таралуы Ескі әлем ".[194] Солтүстік Африка, Итальян және басқалары Иберия шығу тегі еврей емес тарихи қожайын популяцияларымен қосылатын жиіліктің өзгермелі жиілігін көрсетеді. Ашкенази мен Сефарди еврейлеріне қатысты (атап айтқанда Марокколық еврейлер ), тығыз байланысты, негізінен еврей емес қоспаның көзі оңтүстік еуропалық Мизрахи еврейлері басқа Таяу Шығыс тұрғындарымен араласқанын көрсетеді. Бехар т.б. Ашкенази мен қазіргі заманғы еврейлер арасындағы тығыз қарым-қатынас туралы айтты Итальяндықтар.[194][195] 2001 жылғы зерттеу еврейлердің өздерінің араб көршілерімен емес, құнарлы жарты ай топтарымен (күрдтер, түріктер мен армяндармен) тығыз байланыста екендігі анықталды, олардың генетикалық қолтаңбасы исламның үлгісімен үйлесетіні анықталды. жаулап алулар.[196][197]

Зерттеулер көрсеткендей, адамдар Сефардтық Бней Анусим шығу тегі («ұрпақтары»анусим «кім болды түрлендіруге мәжбүр болды дейін Католицизм ) бүгінде Иберия (Испания және Португалия ) және Иберо-Америка (Испандық Америка және Бразилия ) қазіргі заманғы Иберия халқының 19,8 пайызына дейін және Иберо-Американың қазіргі халқының кем дегенде 10 пайызына бағаланған Сефард еврей соңғы бірнеше ғасырлардағы ата-баба. The Бене Израиль және Еврейлер кочині туралы Үндістан, Бета Израиль туралы Эфиопия, және оның бөлігі Лемба халқы туралы Оңтүстік Африка Сонымен қатар, өздерінің туған елдерінің жергілікті тұрғындарына көбірек ұқсайтындығына қарамастан, ежелгі еврейлерден де алысырақ.[198][199][200][190]

Халықтың орталықтары

Толығырақ тізімді мына жерден қараңыз Еврейлердің қала аймақтары тізімі.
The Нью-Йорк қаласы мұнда 1,1 миллион еврей тұрады ең үлкен еврей қауымдастығы Израильден тыс жерлерде.

Тарихи тұрғыдан еврейлер бүкіл әлемде болғанымен, Екінші дүниежүзілік соғыс пен Израиль құрылғаннан кейінгі онжылдықта олар аз елдерде шоғырлана бастады.[201][202] 2013 жылы Америка Құрама Штаттары мен Израильде жалпы еврей халқының 80 пайыздан астамы тұратын үй болды, әр елде әлемдегі еврейлердің шамамен 41 пайызы бар.[203]

Сәйкес Израиль Орталық статистика бюросы 2009 жылы бүкіл әлемде 13,421,000 еврейлер болған, бұл сол кездегі әлем халқының шамамен 0,19 пайызы.[204]

2007 жылғы бағалау бойынша Еврей халқының саясатын жоспарлау институты, әлемдегі еврей халқының саны 13,2 млн.[205] Adherents.com 12-ден 18 миллионға дейінгі цифрларды келтіреді.[206] Бұл статистикалық мәліметтер еврейлерді қосады синагогалар және еврей қауымдастығы, және шамамен 4,5 млн зайырлы еврейлер.[дәйексөз қажет ]

Сәйкес Серхио Делла Пергола, демограф Еврей халқы, 2015 жылы шамамен 6,3 миллион еврей болды Израиль, 5,7 млн АҚШ, ал қалған әлемде 2,3 млн.[207]

Израиль

Негізгі мақала: Израиль еврейлері
Еврейлер Иерусалим, Израиль

Израиль, еврей ұлттық мемлекеті - еврейлер азаматтардың көпшілігін құрайтын жалғыз ел.[208] Израиль тәуелсіз мемлекет ретінде құрылды демократиялық және еврей мемлекеті 14 мамыр 1948 ж.[209] Парламенттегі 120 мүшенің ішінен Кнессет,[210] 2016 жылғы жағдай бойынша, Кнессеттің 14 мүшесі Израильдің араб азаматтары (Друздарды қоспағанда), араб саяси партияларының көпшілігі. Израильдікі жоғарғы сот судьялар сонымен қатар Израильдің араб азаматы.[211]

1948-1958 жылдар аралығында еврей халқы 800000-нан екі миллионға дейін өсті.[212] Қазіргі кезде еврейлер Израиль халқының 75,4 пайызын немесе 6 миллион адамды құрайды.[213][214] Израиль мемлекетінің алғашқы жылдары жаппай иммиграция туралы Холокосттан аман қалғандар ішінде Холокосттың салдары және еврейлер араб жерлерінен қашу.[215] Израильде де көп халық тұрады Эфиопиялық еврейлер, олардың көпшілігі 1980-ші жылдардың аяғында және 90-шы жылдардың басында Израильге ұшақпен жеткізілді.[216] Between 1974 and 1979 nearly 227,258 immigrants arrived in Israel, about half being from the кеңес Одағы.[217] This period also saw an increase in Израильге қоныс аудару бастап Батыс Еуропа, латын Америка, және Солтүстік Америка.[218]

A trickle of immigrants from other communities has also arrived, including Үнді еврейлері and others, as well as some descendants of Ашкенази Holocaust survivors who had settled in countries such as the АҚШ, Аргентина, Австралия, Чили, және Оңтүстік Африка. Some Jews have emigrated from Israel elsewhere, because of economic problems or disillusionment with political conditions and the continuing Араб-Израиль қақтығысы. Jewish Israeli emigrants are known as yordim.[219]

Diaspora (outside Israel)

Негізгі мақала: Еврей диаспорасы
Бұл Рош Хашана greeting card from the early 1900s, Russian Jews, packs in hand, gaze at the American relatives beckoning them to the United States. Over two million Jews fled the погромдар туралы Ресей империясы to the safety of the U.S. between 1881 and 1924.[220]
A менора dominating the main square in Биробиджан. An estimated 70,000 Еврейлер тұру Сібір.[221]

Толқындары Америка Құрама Штаттарына иммиграция and elsewhere at the turn of the 19th century, the founding of Сионизм and later events, including погромдар in Imperial Russia (mostly within the Ақшыл қоныс in present-day Ukraine, Moldova, Belarus and Poland), the massacre of European Jewry during Холокост, және құрылтай Израиль мемлекеті, кейінгі Еврейлердің араб жерлерінен кетуі, all resulted in substantial shifts in the population centers of world Jewry by the end of the 20th century.[222]

More than half of the Jews live in the Diaspora (see Population table). Currently, the largest Jewish community outside Israel, and either the largest or second-largest Jewish community in the world, is located in the United States, with 5.2 million to 6.4 million Jews by various estimates. Elsewhere in the Americas, there are also large Jewish populations in Канада (315,000), Аргентина (180,000–300,000), and Бразилия (196,000–600,000), and smaller populations in Мексика, Уругвай, Венесуэла, Чили, Колумбия and several other countries (see Латын Америкасындағы еврейлер тарихы ).[223] 2010 жылғы мәліметтер бойынша Pew зерттеу орталығы study, about 470,000 people of Jewish heritage live in Латын Америка және Кариб теңізі.[224] Demographers disagree on whether the United States has a larger Jewish population than Israel, with many maintaining that Israel surpassed the United States in Jewish population during the 2000s, while others maintain that the United States still has the largest Jewish population in the world. Currently, a major national Jewish population survey is planned to ascertain whether or not Israel has overtaken the United States in Jewish population.[225]

Батыс Еуропа 's largest Jewish community, and the third-largest Jewish community in the world, can be found in Франция, home to between 483,000 and 500,000 Jews, the majority of whom are immigrants or refugees from North African countries such as Алжир, Марокко, және Тунис (or their descendants).[226] The Біріккен Корольдігі has a Jewish community of 292,000. Жылы Шығыс Еуропа, the exact figures are difficult to establish. The number of Jews in Russia varies widely according to whether a source uses census data (which requires a person to choose a single nationality among choices that include "Russian" and "Jewish") or eligibility for immigration to Israel (which requires that a person have one or more Jewish grandparents). According to the latter criteria, the heads of the Russian Jewish community assert that up to 1.5 million Russians are eligible for алия.[227][228] Жылы Германия, the 102,000 Jews registered with the Jewish community are a slowly declining population,[229] despite the immigration of tens of thousands of Jews from the former кеңес Одағы құлағаннан бері Берлин қабырғасы.[230] Мың Израильдіктер also live in Germany, either permanently or temporarily, for economic reasons.[231]

Prior to 1948, approximately 800,000 Jews were living in lands which now make up the Араб әлемі (excluding Israel). Of these, just under two-thirds lived in the French-controlled Магриб region, 15 to 20 percent in the Ирак корольдігі, approximately 10 percent in the Египет патшалығы and approximately 7 percent in the Йемен Корольдігі. A further 200,000 lived in Пехлеви Иран және Түркия Республикасы. Today, around 26,000 Jews live in Arab countries[232] and around 30,000 in Иран және түйетауық. A small-scale exodus had begun in many countries in the early decades of the 20th century, although the only substantial алия келген Йемен және Сирия.[233] The exodus from Arab and Muslim countries took place primarily from 1948. The first large-scale exoduses took place in the late 1940s and early 1950s, primarily in Ирак, Йемен және Ливия, with up to 90 percent of these communities leaving within a few years. The peak of the exodus from Египет occurred in 1956. The exodus in the Maghreb countries peaked in the 1960s. Ливан was the only Arab country to see a temporary increase in its Jewish population during this period, due to an influx of refugees from other Arab countries, although by the mid-1970s the Jewish community of Lebanon had also dwindled. In the aftermath of the exodus wave from Arab states, an additional migration of Иран еврейлері peaked in the 1980s when around 80 percent of Iranian Jews left the country.[дәйексөз қажет ]

Сыртта Еуропа, Америка, Таяу Шығыс, ал қалғандары Азия, there are significant Jewish populations in Австралия (112,500) and Оңтүстік Африка (70,000).[29] There is also a 6,800-strong community in Жаңа Зеландия.[234]

Демографиялық өзгерістер

Негізгі мақала: Тарихи еврейлерді салыстыру

Ассимиляция

Негізгі мақалалар: Еврей ассимиляциясы және Иудаизмдегі конфессияаралық неке

Since at least the time of the Ежелгі гректер, a proportion of Jews have assimilated into the wider non-Jewish society around them, by either choice or force, ceasing to practice Judaism and losing their Еврей сәйкестігі.[235] Assimilation took place in all areas, and during all time periods,[235] with some Jewish communities, for example the Кайфенг еврейлері туралы Қытай, disappearing entirely.[236] The advent of the Jewish Enlightenment of the 18th century (see Хаскалах ) және кейінгі emancipation of the Jewish populations of Europe and America in the 19th century, accelerated the situation, encouraging Jews to increasingly participate in, and become part of, зайырлы қоғам. The result has been a growing trend of assimilation, as Jews marry non-Jewish spouses and stop participating in the Jewish community.[237]

Ставкалары interreligious marriage vary widely: In the United States, it is just under 50 percent,[238] in the United Kingdom, around 53 percent; Францияда; around 30 percent,[239] and in Australia and Mexico, as low as 10 percent.[240][241] In the United States, only about a third of children from intermarriages affiliate with Jewish religious practice.[242] The result is that most countries in the Диаспора have steady or slightly declining religiously Jewish populations as Jews continue to assimilate into the countries in which they live.[дәйексөз қажет ]

War and persecution

Қосымша ақпарат: Еврейлерді қудалау, Антисемитизм, және Еврейлердің әскери тарихы
Рим императоры Нерон жібереді Веспасиан with an army to destroy the Jews, 69 CE.

The Jewish people and Иудаизм have experienced various қудалау бүкіл бойында Еврей тарихы. Кезінде Кеш антикалық кезең және Ерте орта ғасырлар The Рим империясы (in its later phases known as the Византия империясы ) repeatedly repressed the Еврей халқы, first by ejecting them from their homelands during the pagan Рим дәуірі and later by officially establishing them as екінші санаттағы азаматтар during the Christian Roman era.[243][244]

Сәйкес Джеймс Кэрролл, "Jews accounted for 10% of the total population of the Рим империясы. By that ratio, if other factors had not intervened, there would be 200 million Jews in the world today, instead of something like 13 million."[245]

Кейінірек ортағасырлық Батыс Еуропа, further persecutions of Jews by Christians occurred, notably during the Крест жорықтары —when Jews all over Germany қырғынға ұшырады —and a series of expulsions from the Англия Корольдігі, Germany, France, and, in the largest expulsion of all, Spain and Portugal after the Reconquista (the Catholic Reconquest of the Пиреней түбегі ), where both unbaptized Sephardic Jews and the ruling мұсылман Мурс шығарылды.[246][247]

Ішінде Папа мемлекеттері 1870 жылға дейін өмір сүрген еврейлер тек белгілі бір аудандарда тұруы керек болды геттолар.[248]

Бірінші дүниежүзілік соғыс poster showing a soldier cutting the bonds from a Jewish man, who says, "You have cut my bonds and set me free—now let me help you set others free!"

Ислам және иудаизм have a complex relationship. Traditionally Jews and Christians living in Muslim lands, known as диммис, were allowed to practice their religions and administer their internal affairs, but they were subject to certain conditions.[249] They had to pay the джизя (a per capita tax imposed on free adult non-Muslim males) to the Islamic state.[249] Dhimmis had an inferior status under Islamic rule. They had several social and legal мүгедектер such as prohibitions against bearing arms or giving testimony in courts in cases involving Muslims.[250] Many of the disabilities were highly symbolic. The one described by Бернард Льюис as "most degrading"[251] was the requirement of distinctive clothing, not found in the Құран немесе хадис but invented in ерте ортағасырлық Бағдат; its enforcement was highly erratic.[251] On the other hand, Jews rarely faced martyrdom or exile, or forced compulsion to change their religion, and they were mostly free in their choice of residence and profession.[252]

Notable exceptions include the massacre of Jews and forcible conversion of some Jews by the rulers of the Альмохад әулеті Әл-Андалус 12 ғасырда,[253] сияқты Исламдық парсы,[254] and the forced confinement of Moroccan Jews to walled quarters known as mellahs beginning from the 15th century and especially in the early 19th century.[255] In modern times, it has become commonplace for standard antisemitic themes to be conflated with anti-Zionist publications and pronouncements of Islamic movements such as Хезболла және ХАМАС, in the pronouncements of various agencies of the Иран Ислам Республикасы, and even in the newspapers and other publications of Turkish Refah Partisi."[256]

Throughout history, many rulers, empires and nations have oppressed their Jewish populations or sought to eliminate them entirely. Methods employed ranged from шығару тікелей геноцид; within nations, often the threat of these extreme methods was sufficient to silence dissent. The history of antisemitism қамтиды Бірінші крест жорығы which resulted in the massacre of Jews;[246] The Испан инквизициясы (жетекші Tomás de Torquemada ) және Португалдық инквизиция, with their persecution and autos-da-fé қарсы Жаңа христиандар және Маррано Еврейлер;[257] The Bohdan Chmielnicki Казак massacres in Украина;[258] The Погромдар backed by the Russian Патшалар;[259] as well as expulsions from Spain, Portugal, England, France, Germany, and other countries in which the Jews had settled.[247] According to a 2008 study published in the Американдық генетика журналы, 19.8 percent of the modern Иберия population has Sephardic Jewish ancestry,[260] indicating that the number of сұхбаттар may have been much higher than originally thought.[261][262]

Еврейлер Минск, 1941. Before World War II some 40 percent of the population was Jewish. By the time the Red Army retook the city on 3 July 1944, there were only a few Jewish survivors.

The persecution reached a peak in Фашистік Германия Келіңіздер Соңғы шешім, which led to Холокост and the slaughter of approximately 6 million Jews.[263] Of the world's 15 million Jews in 1939, more than a third were murdered in the Holocaust.[264][265] The Holocaust—the state-led systematic қудалау және геноцид of European Jews (and certain communities of North African Jews in European controlled North Africa ) және басқа да азшылық топтары of Europe during Екінші дүниежүзілік соғыс by Germany and its серіктестер remains the most notable modern-day persecution of Jews.[266] The persecution and геноцид were accomplished in stages. Legislation to remove the Jews from civil society was enacted years before the outbreak of Екінші дүниежүзілік соғыс.[267] Концентрациялық лагерлер were established in which inmates were used as құл еңбегі until they died of exhaustion or disease.[268] Қайда Үшінші рейх conquered new territory in Шығыс Еуропа, specialized units called Einsatzgruppen murdered Jews and political opponents in mass shootings.[269] Еврейлер және Рома were crammed into геттолар before being transported hundreds of kilometres by freight train to жою лагерлері where, if they survived the journey, the majority of them were murdered in gas chambers.[270] Virtually every arm of Germany's bureaucracy was involved in the logistics of the mass murder, turning the country into what one Holocaust scholar has called "a genocidal nation."[271]

Көші-қон

Қосымша ақпарат: Еврейлерді жер аудару
1100-ден 1600-ге дейін Еуропадағы еврейлерді жер аудару

Throughout Jewish history, Jews have repeatedly been directly or indirectly expelled from both their original homeland, the Израиль жері, and many of the areas in which they have settled. This experience as босқындар пішінді Еврей сәйкестігі and religious practice in many ways, and is thus a major element of Jewish history.[272] Патриарх Ыбырайым is described as a migrant to the land of Қанахан бастап Ур туралы Chaldees[273] after an attempt on his life by King Намруд.[274] Оның ұрпақтары, Израиль ұрпақтары, in the Biblical story (whose historicity is uncertain) undertook Мысырдан шығу (meaning "departure" or "exit" in Greek) from ежелгі Египет, жазылғандай Мысырдан шығу кітабы.[275]

Etching of the expulsion of the Jews from Frankfurt жылы 1614. The text says: "1380 persons old and young were counted at the exit of the gate".
Jews fleeing pogroms, 1882

Ғасырлар өткен соң, Ассирия policy was to deport and displace conquered peoples, and it is estimated some 4,500,000 among captive populations suffered this dislocation over 3 centuries of Assyrian rule.[276] With regard to Israel, Тиглат-Пилезер III claims he deported 80 of the population of Төменгі Галилея, some 13,520 people.[277] Some 27,000 Israelites, 20 to 25 of the population of the Израиль Корольдігі, were described as being deported by Саргон II, and were replaced by other deported populations and sent into permanent exile by Assyria, initially to the Upper Mesopotamian provinces of the Assyrian Empire,[278][279] Between 10,000 and 80,000 people from the Иуда патшалығы were similarly exiled by Вавилония,[276] but these people were then returned to Яһудея арқылы Ұлы Кир of the Persian Ахеменидтер империясы.[280]

Many Jews were exiled again by the Рим империясы.[281] The 2,000 year dispersion of the Еврей диаспорасы beginning under the Рим империясы,[дәйексөз қажет ] as Jews were spread throughout the Roman world and, driven from land to land,[дәйексөз қажет ] settled wherever they could live freely enough to practice their religion. Over the course of the diaspora the center of Jewish life moved from Вавилония[282] дейін Пиреней түбегі[283] дейін Польша[284] дейін АҚШ[285] and, as a result of Сионизм, back to Израиль.[286]

There were also many expulsions of Jews during the Middle Ages and Enlightenment in Europe, including: 1290, 16,000 Jews were expelled from England, see the (Statute of Jewry ); in 1396, 100,000 from France; in 1421 thousands were expelled from Austria. Many of these Jews settled in Шығыс Еуропа, especially Poland.[287] Келесі Испан инквизициясы in 1492, the Spanish population of around 200,000 Сефардты Jews were expelled by the Spanish crown and Католик шіркеуі, followed by expulsions in 1493 in Sicily (37,000 Jews) and Portugal in 1496. The expelled Jews fled mainly to the Осман империясы, Нидерланды және Солтүстік Африка, others migrating to Оңтүстік Еуропа және Таяу Шығыс.[288]

During the 19th century, France's policies of equal citizenship regardless of religion led to the immigration of Jews (especially from Eastern and Central Europe).[289] This contributed to the arrival of millions of Jews in the Жаңа әлем. Over two million Eastern European Jews arrived in the United States from 1880 to 1925.[290]

In summary, the погромдар Шығыс Еуропада,[291] the rise of modern антисемитизм,[292] Холокост,[293] және өсуі Араб ұлтшылдығы[294] all served to fuel the movements and migrations of huge segments of Jewry from land to land and continent to continent, until they arrived back in large numbers at their original historical homeland in Israel.[286]

In the latest phase of migrations, the Islamic Revolution of Iran caused many Иран еврейлері to flee Iran. Most found refuge in the US (particularly Лос-Анджелес, Калифорния және Лонг-Айленд, Нью-Йорк ) және Израиль. Smaller communities of Persian Jews exist in Canada and Western Europe.[295] Сол сияқты Кеңес Одағы құлады, зардап шеккен аймақтағы көптеген яһудилер (болған) рефузениктер ) кенеттен кетуге рұқсат етілді. Бұл 1990 жылдардың басында Израильге қоныс аудару толқынын тудырды.[219]

Өсу

Дұға ету Батыс қабырға

Израиль - жүйелі түрде өсіп келе жатқан еврей халқы бар жалғыз ел халықтың табиғи өсімі, Еуропа мен Солтүстік Америкада басқа елдердің еврей популяциясы жақында иммиграция арқылы көбейгенімен. Диаспорада барлық елдерде жалпы еврей халқының саны азаяды немесе тұрақты, бірақ Православие және Хареди Мүшелері жиі аулақ болатын еврей қауымдастықтары тууды бақылау діни себептер бойынша халықтың тез өсуі байқалды.[296]

Православие және Консервативті иудаизм үмітсіздік прозелитизм еврей еместерге, бірақ көптеген еврей топтары өздерінің еврей тамырларына қайта қосылу үшін диаспораның ассимиляцияланған еврей қауымдастығына қол жеткізуге тырысты. Сонымен қатар, негізінен Иудаизмді реформалау сенім үшін жаңа мүшелер іздеуді қолдай отырып, бұл ұстаным белсенді прозелитизмге айналған жоқ, керісінше некеде тұрған жұптардың еврей емес жұбайларына қол жеткізу үшін күш салу түрінде болды.[297]

Православиелік ағымдардың зайырлы еврейлерге күштірек болу үшін оларға қол жеткізу тенденциясы бар Еврей сәйкестігі сондықтан некеге тұру мүмкіндігі аз. Осы және басқа еврей топтарының соңғы 25 жылдағы күш-жігерінің нәтижесінде тенденция пайда болды (деп аталады Баал тешува қозғалысы ) зайырлы еврейлердің діни тұрғыдан бақылаушысы болу үшін, дегенмен тенденцияның демографиялық салдары белгісіз.[298] Сонымен қатар, конверсияның өсіп келе жатқан қарқыны да бар Таңдау бойынша еврейлер туралы рулар еврей болу бағытына бет бұру туралы шешім қабылдайтындар.[299]

Жарналар

Еврейлер адамзатқа ғылымда, өнерде, саясатта және бизнесті қоса алғанда әр түрлі салада көптеген үлес қосты.[300] Мысалы, 20 пайыздан жоғары[301][302][303][304][305][306] туралы Нобель сыйлығы лауреаттары еврейлерден шыққан әр номинация бойынша бірнеше жеңімпаздар.[307] Еврейлер де жеңіске жетті Fields Medals,[308][жақсы ақпарат көзі қажет ] ACM Turing Awards,[309][жақсы ақпарат көзі қажет ] Әлемдік шахмат чемпионаттары, соның ішінде әлемдегі 100 үздік шахматшылардың 8-і,[310][тексеру сәтсіз аяқталды ] және Westinghouse Science Talent Search марапаттар.[308][жақсы ақпарат көзі қажет ]

Сондай-ақ қараңыз

Ескертулер

  1. ^ Дүниежүзілік еврей халқының нақты санын өлшеу қиын. Сонымен қатар санақ әдістемесіне қатысты мәселелерді қолдаушылар арасындағы даулар халахич қатысты зайырлы, саяси және ата-баба сәйкестендіру факторлары еврей кім? қайнар көзіне байланысты айтарлықтай әсер етуі мүмкін.[33]

Әдебиеттер тізімі

  1. ^ а б c г. e f ж сағ мен j к л м n o б q р с т сен v w х Дашефский, Арнольд; Делла Пергола, Серхио; Шескин, Ира, редакция. (2018). Әлемдік еврей халқы (PDF) (Есеп). Берман еврей деректер банкі. Алынған 22 маусым 2019.
  2. ^ а б c «Сілтемелер». Бет Хейтфутсот. Архивтелген түпнұсқа 2009 жылғы 26 наурызда. Алынған 2 сәуір 2012.
  3. ^ Kiaris, Hippokratis (2012). Гендер, полиморфизмдер және қоғам құру: генетикалық мінез-құлық қасиеттері адам мәдениеттеріне қаншалықты әсер етеді. Әмбебап баспагерлер. б. 21. ISBN  978-1-61233-093-8.
  4. ^ а б c г. Шен, Пейдонг; Лави, Таль; Кивисилд, Тумас; Чу, Вивиан; Сенгун, Дениз; Гефель, Дов; Shpirer, Issac; Вулф, Эйлон; Хилл, Джосси; Фельдман, Маркус В .; Оефнер, Питер Дж. (Қыркүйек 2004). «Самариялықтардың және басқа израильдік популяциялардың патрилинажын және матрилинажын Y-хромосомадан және митохондриялық ДНҚ-ның өзгеруінен қалпына келтіру». Адам мутациясы. 24 (3): 248–260. дои:10.1002 / humu.20077. PMID  15300852. S2CID  1571356.
  5. ^ а б Ридольфо, Джим (2015). Сандық самариялықтар: риторикалық жеткізілім және цифрлық гуманитарлық ғылымдармен жұмыс. Мичиган университеті. б. 69. ISBN  978-0-472-07280-4.
  6. ^ Уэйд, Николас (9 маусым 2010). «Зерттеулер еврейлердің генетикалық ұқсастығын көрсетеді». New York Times.
  7. ^ Небел, Алмут; Филон, Двора; Вайсс, Дебора А .; Уил, Майкл; Ферман, Марина; Оппенгейм, Ариелла; Томас, Марк Г. (желтоқсан 2000). «Израильдік және палестиналық арабтардың жоғары ажыратымдылықты хромосомалық гаплотиптері географиялық құрылымды және еврейлердің гаплотиптерімен едәуір қабаттасуын көрсетеді». Адам генетикасы. 107 (6): 630–641. дои:10.1007 / s004390000426. PMID  11153918. S2CID  8136092.
  8. ^ а б «Еврейлер - палестиналықтардың, сириялықтардың және ливандықтардың генетикалық бауырлары». Sciateaily.com. 9 мамыр 2000. Алынған 12 сәуір 2013.
  9. ^ а б c Ацмон, Гил; Хао, Ли; Пьер, Ицик; Велес, Христофор; Перлман, Александр; Паламара, Пьер Франческо; Морроу, Бернис; Фридман, Эйтан; Одду, Кэрол; Бернс, Эдуард; Острер, Гарри (маусым 2010). «Геном дәуіріндегі Ибраһимнің балалары: еврей диаспорасының негізгі популяциясы ортақ генетикалық кластерлерден тұрады.. Американдық генетика журналы. 86 (6): 850–859. дои:10.1016 / j.ajhg.2010.04.015. PMC  3032072. PMID  20560205.
  10. ^ а б
  11. ^ а б М. Николсон (2002). Халықаралық қатынастар: қысқаша кіріспе. NYU Press. 19–19 бет. ISBN  978-0-8147-5822-9. «Яһудилер - бұл халық және Израильдің еврей мемлекеті болғанға дейін солай болған»
  12. ^ а б Алан Даути (1998). Еврей мемлекеті: ғасыр өткен соң, жаңа алғысөзбен жаңартылды. Калифорния университетінің баспасы. 3–3 бет. ISBN  978-0-520-92706-3. «Еврейлер - бұл халық, ұлт (сөздің бастапқы мағынасында), этнос»
  13. ^ Реймонд П.Шейндлин (1998). Еврей халқының қысқаша тарихы: аңызға айналған заманнан қазіргі мемлекетке дейін. Оксфорд университетінің баспасы. 1–1 бет. ISBN  978-0-19-513941-9. Израильдіктердің шығу тегі мен патшалығы: «Еврей тарихының ұзақ драмасындағы алғашқы акт - бұл израильдіктердің жасы»
  14. ^ Факт бойынша фактілер, біріктірілген (2009). Африка және Таяу Шығыс халықтарының энциклопедиясы. Infobase Publishing. 337– бет. ISBN  978-1-4381-2676-0.«Израиль Патшалығының халқы және олардан шыққан еврей халқы деп аталған этникалық және діни топ өз тарихында бірқатар мәжбүрлі қоныс аударуға ұшырады»
  15. ^ Гарри Острер MD (2012). Мұра: еврей халқының генетикалық тарихы. Оксфорд университетінің баспасы. 26–26 бет. ISBN  978-0-19-997638-6.
  16. ^ «Терминнің кең мағынасында еврей дегеніміз - ежелгі еврей халқының жалғасы болып табылатын, шығу тегі немесе конверсиясы арқылы дүниежүзілік топқа жататын кез-келген адам, олар өздері Ежелгі Еврейлердің ұрпақтары болды». Еврей кезінде Britannica энциклопедиясы
  17. ^ «Еврей, еврейлердің аталары болған ежелгі солтүстік семит халқының кез-келген өкілі». Иврит (адамдар) кезінде Britannica энциклопедиясы
  18. ^ Эли Ледерхендлер (2001). Қазіргі еврей туралы зерттеулер: XVII том: Иудаизм кімге тиесілі? Америка мен Израильдегі қоғамдық дін және жеке сенім. Оксфорд университетінің баспасы. 101–1 бет. ISBN  978-0-19-534896-5. «Тарихи тұрғыдан еврей сәйкестілігінің діни және этникалық өлшемдері бір-бірімен тығыз байланысты болды. Шындығында, олардың тығыз байланыста болғаны соншалық, дәстүрлі еврей лексикасы екі ұғымды бір-бірінен әрең ажыратады. Еврейлердің діни тәжірибесі, анықтамасы бойынша, тек еврейлермен байқалды. адамдар және еврей халықтары, ұлттары мен қауымдастықтары туралы түсініктер еврей Құдайына, еврейлерге (діни) заңдардың тәжірибесіне және ежелгі діни мәтіндерді зерттеуге қанық болды »
  19. ^ Tet-Lim N. Yee (2005). Еврейлер, басқа ұлттардың өкілдері және этникалық келісім: Пауылдың еврей болмысы және эфестіктер. Кембридж университетінің баспасы. 102 - бет. ISBN  978-1-139-44411-8. «Бұл еврейлердің этникалық топ пен діни сәйкестілік арасындағы қатынастарындағы сәйкестендірудің тығыздығы соншалық, бұл дінге оның этникалық тобына кірмейтін мүшелерді қабылдау мүмкін болмай қалды».
  20. ^ Эрнест Крауш; Гитта Тулеа (1997). Еврейлердің тірі қалуы: ХХ ғасырдың соңында жеке бастың проблемасы; [... 18 және 19 наурыз, 1997 ж. Бар-Илан университетіндегі халықаралық семинар]. Транзакцияны жариялаушылар. 90– бет. ISBN  978-1-4128-2689-1. «Иудаизмді жоққа шығаратын еврей туылған адам еврей болмысын алға тарта алады, егер ол басқа дінге өтпесе, тіпті діни еврейлер де адамды еврей деп таниды»
  21. ^ «Израиль туралы фактілер: тарих». GxMSDev.
  22. ^ а б K. L. Noll (2012), Ежелгі заманда Қанахан және Израиль: Тарих және дін туралы оқулық, A&C Black, қайта өңделген 137ff бет.
  23. ^ а б Томпсон Л. (2000),Израиль халқының ерте тарихы: жазбаша және археологиялық дереккөздерден, Брилл, 275–76 бб.: «Олар Палестина тұрғындарының арасында өте нақты топ болып табылады, олар Палестина тарихының әлдеқайда кейінгі кезеңінде бұл жерде алғаш рет кездесетін атауды алды».
  24. ^ а б Джон Дэй (2005), Экзиляцияға дейінгі Израильді іздеу, Bloomsbury Publishing, 47.5 б. [48] 'Бұл тұрғыда ежелгі Израильдің пайда болуы канаанит мәдениетінің жойылу себебі ретінде емес, оның өршуі ретінде қарастырылады'.
  25. ^ Күн, 31-33 бет, б. 57, н. 33.
  26. ^ Райнер Альберт (2003), Сүргіндегі Израиль: б.з.б VI ғасырдың тарихы мен әдебиеті. Інжіл Лит қоғамы, 45ff бет: «Эпиликалық дәуір Інжілдің тарихи баяндауындағы саңылауды құрайтындықтан, бұл дәуірдің тарихи қайта құруы шешілмейтін қиындықтарға тап болды. Примонархиялық кезең мен кейінгі парсы кезеңі сияқты, көне кезең Ежелгі Таяу Шығыс тарихының жарқын сәулесінде тұрса да, тарихи түсініксіз болып қалады. Израильдік дереккөздер өте аз болғандықтан, осы кезеңде қараңғылықты жарыққа шығаруға тырысу - бұл осы уақытта Израильдің үстемдігі астында болған патшалықтың айналасындағы империялар. '
  27. ^
    • Марвин Перри (2012). Батыс өркениеті: қысқаша тарих, I том: 1789 жылға дейін. Cengage Learning. б. 87. ISBN  978-1-111-83720-4.
    • Боттичини, Маристелла және Цви Экштейн. «Фермерлерден саудагерлерге дейін, ерікті конверсиялар мен диаспоралар: тарихты адами капиталмен түсіндіру». 18-19 бет. Тамыз 2006 ж. 21 қараша 2015 ж. «Рим империясына қарсы Ұлы көтерілісте қаза тапқандардың саны шамамен 600,000 еврейлерді құрады, ал Бар Кохба көтерілісі 135 жылы 500,000 еврейлердің өліміне себеп болды. Қырғындар азаюдың шамамен 40 пайызын құрады Палестинадағы еврей халқының саны.Сонымен қатар кейбір еврейлер экономикалық көтеріңкі жағдайларға байланысты осы көтерілістерден кейін Вавилонға қоныс аударды.Қырғындар мен көші-қонды есептегеннен кейін Палестинадағы еврей халқының азаюының қосымша 30-40 пайызын құрайды (шамамен 1-1,3 миллион еврей) түсіндірілсін »(19-бет).
    • Боярин, Даниэль және Джонатан Боярин. 2003. Диаспора: еврей диаспорасының ұрпағы және негізі. б. 714 «... еврейлердің Израиль жері туралы тұжырымдамасы әлемнің» байырғы «халықтарының көпшілігінің (тіпті барлығы дерлік емес) жеріндегі дискурсқа ұқсас екенін мойындау өте маңызды. Қалай болса да, еврейлер өздерін сақтап қалды жиырма ғасырлық жердің сол жерінен жер аудару арқылы тамырлы болу сезімі (органикалық метафоралар бұл дискурста орынсыз емес, өйткені олар дәстүрдің өзінде қолданылады). Еврейлердің Жерге деген құлшынысын естігенде қатты мазалайды. американдықтардың немесе австралиялықтардың өздерінің ерекше жыныстарына, ағаштарына және шөлдеріне бекітілуі Жерге органикалық байланыс ретінде атап өтілетін сол дискурсивті жағдайларда регрессивті болып табылады, б. 714.
    • Коэн, Робин (1997), жаһандық диаспоралар: кіріспе. б. 24 Лондон: UCL Press. «... Вавилон сөзі көбінесе тұтқындау мен қысым көрсетуді білдірсе де, Вавилонның жер аудару кезеңін қайта оқып шығу туа біткен отаннан тыс қиын, плюралистік жағдайда жаңа шығармашылық энергияның дамуын көрсете алады. Римдіктер қиратқан кезде 70 ж. екінші ғибадатхана, дәл осы Вавилон еврейлердің өмірі мен ойының жүйкелік-ми орталығы ретінде қалды ... иудейлердің римдіктерге қарсы көтерілісін басып-жаншуы және екінші храмды римдік генералдың қиратуы. 70 ж. Тит апаттық дәстүрді дәлелдеді, еврейлер тағы да ұлттық отанын қолдай алмады және әлемнің түкпір-түкпіріне шашырап кетті »(24-бет).
    • Джонсон, Пол Еврейлер тарихы «Бар Кочба көтерілісі», (HarperPerennial, 1987) 158–61 бб: Пол Джонсон Кассиус Дионың анализін жасайды Рим тарихы: LXIX кітабының эпитомы параграф. 13-14 (Дионың үзіндісі бөлек келтірілген) басқа дереккөздер арасында: «Тіпті Дионың сандары шамадан тыс асырылған болса да, тұрғындар арасындағы шығындар мен елге келтірілген қиратулар айтарлықтай болар еді. Джеромның пікірінше, көптеген еврейлер де құлдыққа сатылған. Хеброндағы құл базарындағы еврей құлдарының бағасы жылқының бағасынан күрт төмендеп кеткені соншалық, елдің экономикалық құрылымы едәуір қирады.Палестинаның бүкіл рухани және экономикалық өмірі Яһудилер Ғалилеяға көшті, енді Иерусалим ресми атауы бар Рим колониясына айналды Колония Aelia Capitolina (Элия Хадрианның тегі бойынша: П. Аелиус Хадрианус; Капитолина Юпитер Капитолиннен кейін). Яһудилерге өлімнің азабымен жаңа Рим қаласына аяқ басуға тыйым салынды. Осылайша, Элия толығымен пұтқа табынушы қалаға айналды, сөзсіз, сәйкесінше қоғамдық ғимараттар мен ғибадатханалармен ... Біз Элияның орталығында Хадрианның мүсіні орнатылғанына сенімді бола аламыз және бұл өздігінен оны қорлаумен бірдей болды. Еврей Иерусалим. «159 б.
    • Кассиус Дио Рим тарихы: LXIX кітабының эпитомы параграф. 13-14: «13 Алдымен римдіктер олар туралы есеп бермеді. Алайда, көп ұзамай бүкіл Яһудея қозғалды, ал яһудилер барлық жерде мазасыздық белгілерін көрсетіп, жиналып, римдіктерге үлкен дұшпандықтарын көрсетті, ішінара Жасырын және ішінара ашық әрекеттермен; 2 сырттан келген көптеген елдер де оларға қызығушылықпен қосылып жатты, ал бүкіл жер жүзі бұл мәселені қозғауға мәжбүр болды, содан кейін Хадриан оларға қарсы өзінің ең жақсысын жіберді. Бұлардың біріншісі - Юлий Северус, ол өзі губернатор болған Ұлыбританиядан еврейлерге қарсы жіберілді.3 Северус қарсыластарына олардың саны мен олардың шарасыздықтарын ескере отырып, бір уақытта ашық жерде шабуыл жасауға бел буған жоқ. бірақ оның сарбаздары мен офицерлерінің санының арқасында шағын топтарды ұстап алып, оларды тамақтан айыру және оларды жауып тастау арқылы ол сенімді түрде баяу, бірақ салыстырмалы түрде аз қауіптілікпен жаншып, оларды сарқыңыз және жойыңыз олардың бірнешеуі тірі қалды. Олардың ең маңызды елу заставалары мен ең танымал тоғыз жүз сексен бес ауылдары жермен-жексен болды. Әр түрлі шабуылдар мен шайқастарда бес жүз сексен мың адам өлтірілді, ал аштықтан, ауру мен оттан қырылғандардың саны анықталмай қалды. 2 Осылайша бүкіл Яһудеялар қаңырап бос қалды, соның салдарынан адамдар соғыстың алдында алдын-ала ескерткен болатын. Себебі Сүлейменнің қабірі, яһудилер оны қастерлейді деп санайды, ол өз-өзінен құлап, құлап, көптеген қасқырлар мен гиеналар өз қалаларына асықты. 3 Осы соғыста көптеген римдіктер қаза тапты. Сондықтан Хадриан сенатқа жазбаша түрде императорлар жиі әсер ететін алғашқы сөйлемді қолданған жоқ: «Егер сіздің және біздің балаларымыздың денсаулығы жақсы болса; Менің және легиондардың денсаулығы '' (13–14-тармақтар).
    • Сафран, Уильям. 2005. Еврей диаспорасы салыстырмалы және теориялық тұрғыдан. Израильді зерттеу 10 (1): 36.[өлі сілтеме ] «... диаспора өте нақты жағдайға - еврейлердің Қасиетті Жерден жер аударылуына және жер шарының бірнеше бөліктеріне таралуына сілтеме жасады. Диаспора [galut] деракинация, заңды мүгедектер, қысымшылық және жиі ауыр түзетулермен байланысты. Қонақжайлылығы сенімсіз және уақытша болған мекенге, сондай-ақ шетелдік топырақтарда өзінің болуын уақытша деп санайтын қоныс аударушылар қауымдастығының болуымен байланыстырды, сонымен бірге ол мекемелердің, әлеуметтік үлгілердің және этникалық және / немесе діни белгілердің жиынтығын жасады. Бұған Отанның тілі, діні, құндылықтары, әлеуметтік нормалары мен әңгімелері кірді.Біртіндеп бұл қауымдастық қоршаған ортаға бейімделіп, өзі мәдени шығармашылықтың орталығына айналды, алайда ол өзінің мәдениетін дамыта берді. Отанға оралу идеясы ». (36-бет).
    • Шеффер, Габриэль. 2005. Еврей диаспорасы бірегей ме? Диаспораның қазіргі жағдайы туралы ойлар. Израильді зерттеу 10 (1): 3-4 беттер «... еврей ұлты, ол өзінің алғашқы күндерінен бастап өзін» таңдалған халық «деп сенген және мәлімдеген, демек, бірегей. Бұл көзқарас еврейлер ғана емес, бірдей дәстүрлі көзқараспен бекітілді. өздері, осы диаспораның айрықша тарихи жасы туралы, оның ерекше травматизмі өзінің погромдардан, жер аударылуларынан және Холокосттан аман қалудың сингулярлық қабілетін, сондай-ақ ежелгі отанымен «ерекше қатынастарын» бастайды, 1948 жылы ұлттық мемлекетпен аяқталады Онда еврей ұлты құрылды ... Біріншіден, басқа диаспоралардың басқа мүшелері сияқты, еврейлердің басым көпшілігі енді өздерін біз деп санамайды Галут [қоныс аударушылар] өздерінің қабылдаушы елдерінде.… Еврейлер перцептивті түрде, сондай-ақ іс жүзінде сияқты, инерция немесе басқа жат елдерде немесе Израильде қалыптасқан проблемалық жағдайлардың нәтижесінде өз еріктерімен қабылдаушы елдерде тұрады. Демек, көптеген еврейлердің өздерінің жат жерлеріндегі экзистенциалдық жағдайы туралы негізгі түсінігі өзгерді. Демек, Израильге «оралу» немесе іс жүзінде «Алия» жасау (көшіп кету немесе «көтерілу») туралы маңызды жоспарлар жасаудан аулақ болу үшін әлдеқайда үлкен өзін-өзі және ұжымдық-заңдастыру бар. Бұл олардың қабылдаушы елдеріндегі қоғамдар мен саяси жүйелердің оларды кеңірек, дегенмен проблемалық және кейде ауыр қабылдауының нәтижелерінің бірі. Демек, олар және белгілі бір дәрежеде өз иелері еврейлердің осы жатақханалардағы диаспоралық түзілімдер шеңберіндегі өмірін олар ұялуы, басқалардан жасыруы немесе ескі отанына оралу арқылы өзгертуі керек нәрсе ретінде қабылдамайды »(б. 4).
    • Дэвис, Уильям Дэвид; Финкельштейн, Луис; Кац, Стивен Т. (1984). Иудаизмнің Кембридж тарихы: 4 том, Кейінгі Рим-Раббин кезеңі. Кембридж университетінің баспасы. ISBN  978-0-521-77248-8. Дионың соғыс кезінде қираған ауылдардың саны туралы 985-тегі көрсеткіші гиперболалық болып көрінгенімен, осы уақытқа дейін қазылған барлық иудейлік ауылдар Бар Кочба көтерілісінен кейін жойылды. Бұл дәлелдер соғыстан кейінгі аймақтық жойылу әсерін қолдайды. Тарихи дереккөздер Палестинада құлдыққа сатылып, шетелге жөнелтілген тұтқандардың көптігін атап өтеді. ... Иудейлік еврей қауымдастығы Бар Кочба соғыстан ешқашан қалпына келген жоқ. Оның артынан еврейлер Палестинада көпшілікті құрайтын болды, ал еврейлер орталығы Галилеяға көшті. Еврейлерге сонымен қатар Хадрианның яһуди еврей қауымымен ұлтшылдық элементтерін тамырынан айыру үшін жасалған бірнеше діни жарлықтар ұшырады, бұл хабарландырулар Хадриан қайтыс болғанға дейін 138 жылы күшінде қалды. Римдіктер қабылдаған қосымша, неғұрлым ұзақ мерзімді жазалау шарасы Иудеяны провинциялық атаудан алып тастап, оны Иудея провинциясынан Сирия провинциясына, Палестинаға ауыстырды. Мұндай атаудың өзгеруі басқа жерде болғанымен, бүлік нәтижесінде бұрын-соңды да, кейін де ұлттың аты жойылған жоқ.
    • Далит Ром-Шилони, Эксклюзивті инклюзивтілік: жер аударылғандар мен қалған адамдар арасындағы сәйкестік қайшылықтары (б.з.д. VI-V ғасырлар), A&C Black, 2013 б. xv n.3: 'жаңа библиондық және ерте парсы кезеңдеріндегі Інжіл мәтіндері иудейлік топтар арасындағы қатал қарсыластық қатынастарды (қатынастарды) көрсетеді деген пікір бар. Депортацияға ұшыраған қауымға оның қоныс аударғаны үшін жанашырлық білдіруді, Яһудадағы Вавилон бағынышында қалған адамдарға деген эмпатикалық білдіруді таба алмаймыз. Керісінше көрініп тұр: дұшпандық, қорлаушы және айыптаушы тіл алтыншы және бесінші ғасырлардағы иудейлер мен қоныс аударушылар арасындағы қатынастарды сипаттайды. ' (xvii б.)
  28. ^ Досик (2007), 59, 60 б.
  29. ^ а б «Әлемдегі еврей халқы (2014 ж.)». Еврейлердің виртуалды кітапханасы. Алынған 30 маусым 2015., негізінде Американдық еврейлер кітабы. Американдық еврей комитеті.
  30. ^ «Холокост | Холокост туралы негізгі сұрақтар». www.projetaladin.org. Алынған 10 қараша 2015.
  31. ^ «Холокост». HISTORY.com. Алынған 10 қараша 2015.
  32. ^ «Еврейлер адамзаттың тек 0,2% құрайды». ynetnews. Қазан 2012.
  33. ^ Пфеффер, Аншел (2007 жылғы 12 қыркүйек). «Еврейлер агенттігі: Рош Хашананың қарсаңында әлем бойынша 13,2 миллион еврей, 5768 ж.». Хаарец. Архивтелген түпнұсқа 2009 жылғы 19 наурызда. Алынған 24 қаңтар 2009.
  34. ^ 1970 жылы Израильге енгізілген түзету Қайтару заңы «еврейге» «еврей анасынан туылған немесе иудаизмді қабылдаған және басқа діннің мүшесі емес адам» ретінде анықтама береді. «Қайтару заңы».
  35. ^ «Маймонидтер - Интернет-энциклопедия философиясы». utm.edu. Алынған 26 тамыз 2015.
  36. ^ Sekine, Seizo (20 қаңтар 2005). Этикалық ойдың пайда болуын салыстырмалы түрде зерттеу: эллинизм және гебраизм. Sheed & Ward. ISBN  978-1-4616-7459-7.[бет қажет ]
  37. ^ а б c г. e Джонатан Дейли (2013). Батыс қуатының өрлеуі: Батыс өркениетінің салыстырмалы тарихы. A&C Black. 21–21 бет. ISBN  978-1-4411-1851-6.«Иудаизмнің негізі қаланған кезде монотеистік дінге негізделген екі өркениет - христиан және ислам пайда болды. Бұл өркениеттерге еврейлер бизнесте, медицинада, хаттарда, ғылымда, өнерде және басқа да көптеген жетекші рөлдерде таңқаларлық шығармашылықтың ұйытқысын қосты. . «
  38. ^ «Бродвей мюзиклдері: еврей мұрасы». DC театр сахнасы.
  39. ^ Рони Карын Рабин Көрме еврейлердің медициналық инноваторлар ретінде пайда болуының іздері, The New York Times (14 мамыр 2012). Қол жетімді 16 тамыз 2015.
  40. ^ Шацмиллер, Джозеф. Князьдер мен кедейлерге дәрігерлер: еврейлер, медицина және ортағасырлық қоғам. Беркли: Калифорния У, 1995. Басып шығару.
  41. ^ Максим I. Димонт (2004). Еврейлер, Құдай және тарих. Penguin Publishing Group. 102 - бет. ISBN  978-1-101-14225-7. «Парсы, грек және рим үстемдігі кезінде кейінгі бес жүз жыл ішінде еврейлер Ескі өсиетті қамтитын барлық кітаптарды жазды, қайта қарады, мойындады және канонға түсірді»
  42. ^ Джули Галамбуш (2011). Ыңғайсыз қоштасу: Жаңа өсиеттің еврей жазушылары христиан кітабын қалай құрды. ХарперКоллинз. 3–3 бет. ISBN  978-0-06-210475-5.«Жаңа өсиет жазған Исаның және оның ізбасарларының бірінші ғасырдағы еврейлер екендігі, олардың тәжірибелеріне, наным-сенімдері мен әдет-ғұрыптарына қатысты көптеген сұрақтар тудырады».
  43. ^ Джон М. Г. Барклай; Джон Филипп МакМурдо Свит (1996). Еврей контекстіндегі алғашқы христиандық ой. Кембридж университетінің баспасы. 20–23 бет. ISBN  978-0-521-46285-3.«Ерте христиандық бірінші ғасырдағы Палестинадағы еврейлер қозғалысы ретінде басталды»
  44. ^ Доктор Андреа Патерсон (2009). Үш монотеистік сенім - иудаизм, христиан, ислам: талдау және қысқаша тарих. AuthorHouse. 41–1 бет. ISBN  978-1-4520-3049-4. «Иудаизм ислам дініне де өз үлесін қосты, өйткені ислам өзінің қасиетті мәтіні - Құранды өзінің идеяларын түптеп келгенде иудаизмнен алады. Исламның диеталық және заңдық кодекстері иудаизмдікіне негізделген. Мешіттің негізгі дизайны - ислам ғибадат үйі алғашқы синагогалардан шыққан. Исламның жалпыға бірдей құлшылық ету қызметі және олардың діни рәсімдері иудаизмге ұқсайды ».
  45. ^ Кембридж университетінің тарихи сериясы, Батыс өркениетінің экономикалық аспектілері туралы очерк, б. 40: Хебраизм, эллинизм сияқты, Батыс өркениетінің дамуындағы маңызды фактор болды; Христиан дәуірінен бастап иудаизм батыстық ұлттардың идеалдары мен адамгершілігін қалыптастырумен жанама түрде көп байланысты болды.
  46. ^ Батыс мәдениеті мен өркениетіндегі иудаизмнің рөлі, «Иудаизм батыстың мәдениетін дамытуда маңызды рөл атқарды, өйткені ол батыстағы басым діни күш - христиан дінімен ерекше қарым-қатынаста болды». Иудаизм кезінде Britannica энциклопедиясы
  47. ^ Африка және Таяу Шығыстағы халықтардың энциклопедиясы, Факт бойынша файлдар Inc, Infobase Publishing, 2009, б. 336
  48. ^ «Еврей», Оксфорд ағылшын сөздігі.
  49. ^ Боттервек, Г. Йоханнес; Ринггрен, Хельмер, eds. (1986). Ескі өсиеттің теологиялық сөздігі. V. Аударған Грин, Дэвид Э. Гранд Рапидс, Мич. Уильям Б. Эрдманс. 483–84 беттер. ISBN  978-0-8028-2329-8.
  50. ^ Гринц, Ехошуа М. (2007). «Еврей». Фред Скольникте (ред.) Еврей энциклопедиясы. 11 (2-ші басылым). Фармингтон Хиллз, Мич.: Томсон Гейл. б. 253. ISBN  978-0-02-865928-2.
  51. ^ Фальк, Авнер (1996). Еврейлердің психоаналитикалық тарихы. Мэдисон, Н.Ж .: Фэрли Дикинсон университетінің баспасы. б. 131. ISBN  0-8386-3660-8.
  52. ^ «Идиш». Мерриам-Вебстердің алқалық сөздігі (11-ші басылым). Спрингфилд, Массачусетс: Мерриам-Вебстер. 2004. б.1453. ISBN  0-87779-809-5.
  53. ^ Клайндерлер, Стивен; Шпиц, Сюзан; және т.б., редакция. (2005). Заманауи пайдалану мен стильге арналған американдық мұра бойынша нұсқаулық. Houghton Mifflin компаниясы. Еврей. ISBN  978-0-618-60499-9.
  54. ^ Джейкоб Нойснер (1991). Иудаизмге кіріспе: оқулық және оқырман. Вестминстер Джон Нокс Пресс. бет.375 –. ISBN  978-0-664-25348-6. «Израиль мемлекеті құрылғаннан кейін еврей ұлтының бар екенін жоққа шығару қиын»
  55. ^ Брандейс, Луис (25 сәуір 1915). «Еврей мәселесі: оны қалай шешуге болады». Луисвилл университеті заң мектебі. Алынған 2 сәуір 2012. Еврейлер - бұл әр ұлт, оның елі, оның пункті немесе наным-сенімі қандай болса да, міндетті түрде мүше болатын ерекше ұлты
  56. ^ Палмер, Эдвард Генри (2002) [Алғашқы жарияланған 1874]. Еврей ұлтының тарихы: алғашқы дәуірден қазіргі күнге дейін. Gorgias Press. ISBN  978-1-931956-69-7. OCLC  51578088. Алынған 2 сәуір 2012. Түйіндеме.
  57. ^ Эйнштейн, Альберт (21 маусым 1921). «Мен қалай сионист болдым» (PDF). Эйнштейн құжаттары жобасы. Принстон университетінің баспасы. Архивтелген түпнұсқа (PDF) 5 қараша 2015 ж. Алынған 5 сәуір 2012. Еврей ұлты - тірі факт
  58. ^ Дэвид М. Гордис; Zachary I. Heller (2012). Еврейлердің зайырлылығы: тамырларды іздеу және тиісті мағыналы мәселелер. Америка Университеті. 1–1 бет. ISBN  978-0-7618-5793-8.: «Иудаизм - бұл зайырлы әлемді де қамтитын мәдениет және өркениет»
  59. ^ Сет Даниэль Кунин (2000). Иудаизмдегі тақырыптар мен мәселелер. A&C Black. 1–1 бет. ISBN  978-0-304-33758-3.: Мәдениет - және иудаизм мәдениет (немесе мәдениеттер), сонымен қатар дін болса да, әр түрлі аналитикалық категорияларға бөлуге болады ... «
  60. ^ Пол Р.Мендес-Флохр (1991). Бөлінген құмарлықтар: еврей интеллектуалдары және қазіргі заманның тәжірибесі. Уэйн мемлекеттік университетінің баспасы. 421 - бет. ISBN  0-8143-2030-9.: «Иудаизм мәдениет болса да, дәлірек айтсақ, мәдениетке ие болса да, бұл мәдениеттен гөрі көбірек»
  61. ^ «Еврейді еврей ететін нәрсе не?». Chabad.org. Алынған 2 қазан 2013.
  62. ^ Вайнер, Ребекка (2007). «Еврей кім?». Еврейлердің виртуалды кітапханасы. Алынған 6 қазан 2007.
  63. ^ Фаулер, Джейнан Д. (1997). Әлемдік діндер: студенттерге арналған кіріспе. Sussex Academic Press. б.7. ISBN  1-898723-48-6.
  64. ^ «Матрилинальды шығу тегі неде?». Shamash.org. 4 қыркүйек 2003. мұрағатталған түпнұсқа 1996 жылғы 18 қазанда. Алынған 9 қаңтар 2009.
  65. ^ «Анасы еврей болған жағдайда ғана бала еврей болады деген заңның көзі неде?». Torah.org. Архивтелген түпнұсқа 24 желтоқсан 2008 ж. Алынған 9 қаңтар 2009.
  66. ^ а б Эмма Клейн (2016). Жоғалған еврейлер: бүгінде жеке тұлға болу үшін күрес. Спрингер. 6–6 бет. ISBN  978-1-349-24319-8.
  67. ^ Робин Мэй Шотт (2010). Туылу, өлім және әйелдік: іске асыру философиялары. Индиана университетінің баспасы. 67–3 бет. ISBN  978-0-253-00482-6.
  68. ^ Досик (2007), 56-57 б.
  69. ^ а б Шай Дж. Д. Коэн (1999). Еврейліктің бастауы. Калифорниядағы баспасөз. 305–06 бет. ISBN  0-585-24643-2.
  70. ^ Mieroop, Marc Van De (2010). Ежелгі Египеттің тарихы. Джон Вили және ұлдары. б. 131. ISBN  978-1-4051-6070-4.
  71. ^ Бард, Кэтрин А. (2015). Ежелгі Египет археологиясына кіріспе. Джон Вили және ұлдары. б. 188. ISBN  978-1-118-89611-2.
  72. ^ Карри, Эндрю (2018). «Шет елдердің билеушілері - археология журналы». www.archaeology.org.
  73. ^ Камрин, Дженис (2009). «Бени Хасандағы Хнумхотеп II қабіріндегі Шу Аму». Ежелгі Египеттің өзара байланыстары журналы. 1 (3): 22–36. S2CID  199601200.
  74. ^ Куан, Джеффри Ках-Джин (2016). Тоғызыншы-сегізінші ғасырлардағы жаңа ассириялық тарихи жазбалар және Сирия-Палестина: израильдік / иудейлік-тириялық-дамаскілік саяси және сауда қатынастары. Wipf және Stock Publishers. 64-66 бет. ISBN  978-1-4982-8143-0.
  75. ^ Коэн, Ада; Kangas, Steven E. (2010). Ашурнасирпал сарайынан Ассирия рельефтері II: мәдени өмірбаяны. УННЕ. б. 127. ISBN  978-1-58465-817-7.
  76. ^ Острер, Гарри (2012). Мұра: еврей халқының генетикалық тарихы. Oxford University Press (8 мамыр 2012 ж. Жарияланған). ISBN  978-0-19-537961-7.
  77. ^ Энн Э. Киллебрю, Інжілдегі халықтар мен этностық топ. Египеттіктер, канаандықтар, філістірлер мен алғашқы Израильді археологиялық зерттеу б.з.д. 1300–1100 жж. (Археология және библиялық зерттеулер), Інжіл әдебиеті қоғамы, 2005
  78. ^ Шама, Саймон (2014). Еврейлер туралы әңгіме: сөздерді табу б.з.д. 1000 - б.д. 1492 ж. ХарперКоллинз. ISBN  978-0-06-233944-7.
  79. ^ * «Терминнің кең мағынасында еврей - бұл ежелгі еврей халқының өздері Ежелгі өсиет ұрпақтары болған, шығу тегі немесе конверсия арқылы жалғасы болатын дүниежүзілік топқа жататын кез келген адам.»
    • «Жалпы еврейлер (HeIvrim) деп аталған тұтастай еврей халқы қасиетті жерге кірген кезден бастап, Вавилон жер аударуының аяғына дейін (б.з.д. 538 ж.) Израильдіктер (Йисреелим) деп аталған».
    Еврей кезінде Britannica энциклопедиясы
  80. ^ Острер, Гарри (2012). Мұра: еврей халқының генетикалық тарихы. Оксфорд университетінің баспасы, АҚШ. ISBN  978-0-19-970205-3.
  81. ^ Бреннер, Майкл (2010). Еврейлердің қысқаша тарихы. Принстон университетінің баспасы. ISBN  978-0-691-14351-4.
  82. ^ Адамс, Ханна (1840). Еврейлер тарихы: Иерусалим жойылғаннан бастап қазіргі уақытқа дейін. Лондон қоғам үйі.
  83. ^ а б Броши, Магуен (2001). Нан, шарап, қабырға және шиыршықтар. Bloomsbury Publishing. б. 174. ISBN  1-84127-201-9.
  84. ^ «Израильдік босқындар Иуда патшалығынан жоғары лауазымға ие болды, Иерусалимнен табылған мөрлер». www.haaretz.com.
  85. ^ «Иуда». Encyclopædia Britannica, Inc. Алынған 1 сәуір 2018.
  86. ^ Dever, William (2001). Інжіл жазушылары не білді және олар оны қай кезде білді?. Эердманс. 98–99 бет. ISBN  3-927120-37-5. Ғасырлық толық зерттеуден кейін барлық құрметті археологтар Ыбырайымды, Ысқақты немесе Жақыпты «тарихи тұлғаларға» айналдыратын кез-келген контекстті қалпына келтіруге үміттерін үзді [...] Мұса мен Мысырдан шыққан археологиялық тергеу сол сияқты алынып тасталды нәтижесіз іздеу.
  87. ^ Тубб, 1998. 13-14 бет[толық дәйексөз қажет ]
  88. ^ Марк Смит «Құдайдың алғашқы тарихы: Яхве және Ежелгі Израильдің басқа құдайлары» кітабында «Канахандықтар мен израильдіктер түбегейлі әртүрлі мәдениеттің адамдары болған деген ұзақ регнанттық модельге қарамастан, археологиялық деректер қазір бұл көзқарасқа күмән келтіреді. Бұл аймақ I темір дәуірінде израильдіктер мен канаандықтар арасында (б.з.д. 1200-1000 ж.ж.) көптеген ортақ нүктелерді көрсетеді, бұл израильдіктердің мәдениеті негізінен қананиттік мәдениеттермен қабаттасып, олардан алынған деп тұжырымдайды ... Қысқасы, израильдіктер мәдениеті негізінен болған Табиғаттағы кананит. Қолда бар ақпаратты ескере отырып, I темір кезеңінде канааниттер мен израильдіктер арасында түбегейлі мәдени алшақтықты сақтау мүмкін емес ». (6-7 беттер). Смит, Марк (2002) «Құдайдың алғашқы тарихы: Яхве және Ежелгі Израильдің басқа құдайлары» (Эрдман)
  89. ^ Рэндсберг, Гари (2008). «Інжілсіз Израиль». Фредерик Е. Гринспанда. Еврей Киелі кітабы: жаңа түсініктер мен стипендиялар. NYU Press, 3-5 беттер
  90. ^ Шпилвогель, Джексон Дж. (2012). Батыс өркениеті (8-ші басылым). Австралия: Wadsworth / Cengage Learning. б. 33. ISBN  978-0-495-91324-5. 1200-ден 1000-ға дейін израильдіктер белгілі бір тайпаға немесе тайпалар лигасына біріктірілген адамдар тобы ретінде пайда болды.
  91. ^ Судьялар кезеңінде болған кез-келген нәрсеге күмәнданатын ғалымдардың библиографиясын білу үшін қараңыз Джон C. Йодер (2015). Билер кітабындағы билік және саясат: ерлер мен ерлер. Fortress Press. б. 5. ISBN  978-1-4514-9642-0.
  92. ^ Марк Зви Бреттлер (2002). Билер кітабы. Психология баспасөзі. б. 107. ISBN  978-0-415-16216-6.
  93. ^ Томас Л. Томпсон (2000). Израиль халқының ерте тарихы: жазбаша және археологиялық дереккөздерден. Брилл. б. 96. ISBN  90-04-11943-4.
  94. ^ Хельм, Ингрид; Томпсон, Томас Л, редакция. (2016). Тарих, археология және Інжіл «тарихылықтан» қырық жыл өткен соң: көзқарастардың өзгеруі. Маршрут. б. 4. ISBN  978-1-317-42815-2.
  95. ^ Дэвис Филипп (1995). «Ежелгі Израильді» іздеу: Інжілдің шығу тегі туралы зерттеу. A&C Black. б. 26. ISBN  978-1-85075-737-5.
  96. ^ Lipschits, Oded (2014). «Інжіл кезеңіндегі Израиль тарихы». Берлинде, Адель; Бреттлер, Марк Зви (ред.) Еврейлерді зерттеу кітабы (2-ші басылым). Оксфорд университетінің баспасы. ISBN  978-0-19-997846-5.
  97. ^ а б c Финкельштейн, Израиль; Силберман, Нил Ашер (2001). Інжіл: археологияның ежелгі Израиль туралы жаңа көзқарасы және оның тарихының шығу тарихы ашылды (1-ші Touchstone ред.) Нью-Йорк: Саймон және Шустер. ISBN  0-684-86912-8.
  98. ^ а б Кюрт, Амиеле (1995). Ежелгі Шығыс. Маршрут. б.438. ISBN  978-0-415-16762-8.
  99. ^ а б Райт, Джейкоб Л. (шілде 2014). «Дәуіт, Яһуда патшасы (Израиль емес)». Інжіл және интерпретация.
  100. ^ Джонатан М Голден,Ежелгі Қанахан және Израиль: кіріспе, OUP USA, 2009 3-4 бет.
  101. ^ Лемче, Нильс Питер (1998). Тарих пен дәстүрдегі израильдіктер. Вестминстер Джон Нокс Пресс. б. 35. ISBN  978-0-664-22727-2.
  102. ^ Құмыра сынды: Госта В. Ахлстромға арналған мемориалдық очерктер, Стивен В. Холлоуэй, Лоуэлл К. Ханди, Континуум, 1 мамыр 1995 ж. Дәйексөз: «Израиль үшін Каркар шайқасының Шалманесер III монолитіндегі (IX ғасырдың ортасы) және Яхудадағы шайқасының сипаттамасы, Тиглат-пилезер III мәтіні (Джехо-) Яхуданың Ахазын еске түсіреді (IIR67 = К. 3751 ), 734–733 ж.ж. - бүгінгі күнге дейін ең алғашқы жарияланған ».
  103. ^ Джулия Филлипс Бергер; Сью Паркер Герсон (2006). Еврейлер тарихын оқыту. Behrman House, Inc. б. 41. ISBN  978-0-86705-183-4.
  104. ^ Інжілдің халқы және сенімі Андре Чуракуи, Массачусетс Пресс Универі, 1975, б. 43 [1]
  105. ^ Еврейлер: Вашингтон штатының университетінен алынған оқыту модулі, © Ричард Хукер, рұқсатымен қайта басылған. Еврейлердің виртуалды кітапханасы астында Вавилондық жер аудару
  106. ^ а б «Екінші ғибадатхана кезеңі (б.э.д. 538 ж. Б. З. 70 ж. Дейін) парсы ережесі». Biu.ac.il. Алынған 15 наурыз 2014.
  107. ^ Харпердің Інжіл сөздігі, ред. Ахтемайер және т.б., Harper & Row, Сан-Франциско, 1985, б. 103
  108. ^ а б Бекинг, Боб (2006). ""Біз бәріміз бір кісідей оралдық! «: Жаппай оралу туралы миф туралы сыни ескертпелер». Липшицте, Одед; Оеминг, Манфред (ред.) Парсы кезеңіндегі Яһуда мен Яһудилер. Винона көлі, IN: Эйзенбраунс. б. 8. ISBN  978-1-57506-104-7.
  109. ^ а б Grabbe, Lester L. (2004). Екінші ғибадатхана кезеңіндегі еврейлер мен иудаизм тарихы: Иехуд - Парсы провинциясының Яһуда тарихы 1-т.. T & T Кларк. б. 355. ISBN  978-0-567-08998-4.
  110. ^ Еврей еврейдің арамейлік баламасы, яхуданың немесе «иуда» мен «мединатаның» провинция сөзі.
  111. ^ Питер Фибигер Бэнг; Вальтер Шайдель (2013). Ежелгі Таяу Шығыстағы және Жерорта теңізіндегі мемлекеттің Оксфордқа арналған анықтамалығы. OUP USA. 184–87 бб. ISBN  978-0-19-518831-8.
  112. ^ Джонсон (1987), б. 82.
  113. ^ Джаред Даймонд (1993). «Еврейлер деген кім?» (PDF). Архивтелген түпнұсқа (PDF) 2011 жылғы 21 шілдеде. Алынған 8 қараша 2010. Табиғи тарих 102: 11 (қараша 1993): 12–19.
  114. ^ Хаммер, МФ; Редд, Адж; Wood, ET; т.б. (Маусым 2000). «Еврей және Таяу Шығыстағы еврей емес популяциялар Y-хромосома биаллеликалық гаплотиптерінің жалпы пулын пайдаланады». Proc. Натл. Акад. Ғылыми. АҚШ. 97 (12): 6769–74. Бибкод:2000PNAS ... 97.6769H. дои:10.1073 / pnas.100115997. PMC  18733. PMID  10801975.
  115. ^ Уэйд, Николас (9 мамыр 2000). «Y хромосома еврей диаспорасы туралы оқиғаға куәлік етеді». The New York Times. Алынған 10 қазан 2012.
  116. ^ Балтер, Майкл (3 маусым 2010). «Еврейліктің тамырларын іздеу». Ғылым. Алынған 4 қазан 2018.
  117. ^ Гендер, мінез-құлық және әлеуметтік орта :: Табиғаттан тысқары қозғалу ... Денсаулық сақтау саласындағы әлеуметтік, мінез-құлық және генетикалық факторлардың өзара әрекеттесуін бағалау жөніндегі комитет, Денсаулық сақтау саласындағы саясат жөніндегі кеңес, Медицина институты, Лайла М. Эрнандес. Ұлттық академиялар баспасөзі. 2006. б. 100. ISBN  978-0-309-10196-7.
  118. ^ Джоди Магнесс (2011). «70 ж. Дейінгі және одан кейінгі сектанттық». Даниэль Р.Шварцта; Зеев Вайсс (ред.). 70 ж. Еврей тарихында су айдыны болды ма ?: Екінші ғибадатхана жойылғанға дейінгі және кейінгі еврейлер мен иудаизм туралы.. Брилл. ISBN  978-90-04-21744-7.
  119. ^ а б c г. Марк Аврум Эрлих, ред. (2009). Еврей диаспорасының энциклопедиясы: шығу тегі, тәжірибесі және мәдениеті, 1 том. ABC-CLIO. ISBN  978-1-85109-873-6.
  120. ^ מרדכי וורמברנד ובצלאל ס רותת «עם ישראל - תולדות 4000 שנה - מימי האבות ועד חוזה השלום», ע"מ 95. (Аударма: Мордохай Вермебранд және Израильдің тарихы - 4000 жыл бейбітшілік келісіміне аталар күндері », 1981, 95-бет)
  121. ^ а б Доктор Соломон Грязель, «Еврейлер тарихы - б. З. Б. 586 ж. Яһуданың жойылуынан қазіргі араб израильдік қақтығысқа дейін», б. 137
  122. ^ Сало Виттмайер барон (1937). Еврейлердің әлеуметтік және діни тарихы, Сало Виттмайер Барон ... Еврейлердің әлеуметтік және діни тарихының 1-томы. Колумбия университетінің баспасы. б. 132.
  123. ^ Эллиндік және Римдік қалалардағы еврейлер. Маршрут. Лондон және Нью-Йорк. 2002. 90, 94, 104-05 беттер. ISBN  978-0-203-44634-8.
  124. ^ Леонард Виктор Ратгерс (1998). Иудаизм диаспорасының жасырын мұрасы: Інжілдік талдаулар мен теологияға қосқан үлестерінің 20-томы. Peeters Publishers. б. 202. ISBN  978-90-429-0666-2.
  125. ^ а б c Луи Х. Фельдман (2006). Иудаизм мен эллинизм қайта қарастырылды. Брилл.
  126. ^ Гудман, Мартин (26 ақпан 2010). «Secta және natio». Times әдеби қосымшасы. Алынған 2 қазан 2013.
  127. ^ Бен-Сассон, Хаим Хилл, редактор: Эттингер, Самуэль (1972) [1969]. Ғасырлар бойы еврей қоғамы. Schocken Books. OCLC  581911264.CS1 maint: бірнеше есімдер: авторлар тізімі (сілтеме)
  128. ^ «GAON - JewishEncyclopedia.com». www.jewishencyclopedia.com. Алынған 23 маусым 2020.
  129. ^ Шлосс, Хайм (2002). Еврейлердің 2000 жылдық тарихы: Екінші Байс Хамикдаштың жойылуынан ХХ ғасырға дейін. Feldheim Publishers. ISBN  978-1-58330-214-9.
  130. ^ «BBC діндері / иудаизмге көшу:» иудаизмді қабылдаған адам сөздің барлық мағынасында еврей болады және иудаизмде туылған адам сияқты еврей болады."". Bbc.co.uk. Алынған 2 қазан 2013.
  131. ^ «Конвертерлер екінші класс ретінде қарастырыла ма?». Конфессияаралық отбасы.
  132. ^ «Пол Голин: неке қию мен еврейлердің конверсиясы арасындағы күрделі байланыс». Huffingtonpost.com. Алынған 2 қазан 2013.
  133. ^ Нойснер (1991) б. 64
  134. ^ Патай, Рафаэль (1996) [1977]. Еврей ақыл-ойы. Детройт: Уэйн мемлекеттік университетінің баспасы. б. 7. ISBN  0-8143-2651-X.
  135. ^ Джонсон, Лонни Р. (1996). Орталық Еуропа: Дұшпандар, Көршілер, Достар. Оксфорд: Оксфорд университетінің баспасы. б.145. ISBN  0-19-510071-9.
  136. ^ а б Шарот (1997), 29-30 б.
  137. ^ Шарот (1997), 42-43 бет.
  138. ^ Шарот (1997), б. 42.
  139. ^ Фишман, Сильвия Барак (2000). Еврейлердің өмірі және американдық мәдениет. Олбани, Нью-Йорк штатының мемлекеттік университеті. б.38. ISBN  0-7914-4546-1.
  140. ^ Киммерлинг, Барух (1996). Израиль мемлекеті мен қоғамы: шекаралары мен шекаралары. Олбани, Нью-Йорк штатының мемлекеттік университеті. б.169. ISBN  0-88706-849-9.
  141. ^ Лоуэнштейн, Стивен М. (2000). Еврей мәдени гобелені: еврейлердің халықаралық дәстүрлері. Оксфорд: Оксфорд университетінің баспасы. б. 228. ISBN  0-19-513425-7.
  142. ^ а б Гринц, Джехошуа М. (наурыз 1960). «Екінші ғибадатхананың соңғы күндеріндегі еврейше ауызша және жазбаша тіл ретінде». Інжіл әдебиеті журналы. Інжіл әдебиеті қоғамы. 79 (1): 32–47. дои:10.2307/3264497. JSTOR  3264497.
  143. ^ Фельдман (2006), б. 54.
  144. ^ Парфитт, Т.В. (1972). «Еврей тілін Палестинада қолдану 1800–1822». Семитикалық зерттеулер журналы. 17 (2): 237–252. дои:10.1093 / jss / 17.2.237.
  145. ^ «Негізгі заң: Израиль - еврей халқының ұлттық мемлекеті» (PDF). Кнессет. Кнессет Израиль мемлекетінің. Алынған 3 қыркүйек 2020.
  146. ^ Нава Нево (2001). Халықаралық еврей білімінің анықтамалығы. Спрингер. б. 428. ISBN  978-94-007-0354-4. Өздерінің ұлттық тілдерін меңгерген басқа халықтардан айырмашылығы, еврей барлық еврей халқының «ортақ иелігі» емес, және ол, негізінен, тек Израильде өмір сүріп, тыныс алады .... Еврейлердің оазистері болса да белгілі бір мектептер, ол еврей тіліне айналған жоқ және ағылшын тілі еврей халқының қарым-қатынас тілі ретінде тез орын алады. Еврей тілінде сөйлейтін Израиль өкілдері де еврейлердің халықаралық конгрестерінде көпшілік алдында сөйлеу кезінде ағылшын тілін қолданады.
  147. ^ Чая Герман (2006). Пайғамбарлар мен пайда: менеджмент және Оңтүстік Африкадағы еврей мектептерін қайта құру. HSRC Press. б. 121. ISBN  9780796921147. Бұл еврей тілінен гөрі ағылшын тілі lingua franca еврейлердің 20 ғасырдың аяғына қарай .... Бұл құбылыс еврей тілін қарым-қатынас тіліне айналдыруға тырысқанымен және еврей тілін оқыту деп саналғанына қарамастан орын алды. raison d'être еврейлердің күндізгі мектептері және еврейлерді оқытудың «жүйке орталығы».
  148. ^ Элана Шохами (2010). Мектептердегі тілдік саясат туралы келіссөздер: тәрбиешілер саясат жасаушылар ретінде. Маршрут. б. 185. ISBN  978-1-135-14621-4. Ағылшын тіліне берілген бұл басымдық Израиль мен Америка Құрама Штаттарының арасындағы ерекше қарым-қатынасқа және ағылшын тілінің қазіргі кездегі мәртебесіне байланысты lingua franca бүкіл әлемдегі еврейлер үшін.
  149. ^ Элан Эзрачи (2012). Динамикалық тиесілі: қазіргі заманғы еврей ұжымдық сәйкестіктері. Bergahn Books. б. 214. ISBN  978-0-85745-258-0. Стивен П.Коэн атап өткендей: 'Ағылшын тілі - еврейлердің жалпыға ортақ дискурсының тілі'.
  150. ^ «Еврей тілдері - біз бір-бірімізбен қалай сөйлесеміз?». Еврей агенттігі. Архивтелген түпнұсқа 7 наурыз 2014 ж. Алынған 5 сәуір 2014. Бүгінгі еврей халқының тек аз бөлігі ғана еврей тілінде сөйлей алады. Бір елдегі еврей басқа тілде сөйлейтін басқа елмен сөйлесуі үшін, еврей тілінен гөрі, ағылшын тілін қолдану жиі кездеседі.
  151. ^ Еврей, арамей және идиш тілдерінің өркендеуі. Д.Кац. (1985) Еврей тілдерінің социологиясындағы оқулар '
  152. ^ «Квебек Сефардим жетістіктерге қол жеткізді». алға. Алынған 12 наурыз 2015.
  153. ^ Эдна Айзенберг (2012). Америкадағы заманауи сепараттық сәйкестілік: пәнаралық тәсіл. б. xxii. ISBN  978-0-8156-5165-9.
  154. ^ Джеральд Тулчинский (2008). Канада еврейлері: халықтық саяхат. 447-49 бет. ISBN  978-0-8020-9386-8.
  155. ^ Джессика Пиомбо (2009). Оңтүстік Африкадағы институттар, этнос және саяси жұмылдыру. Палграв Макмиллан. б. 51. ISBN  978-0-230-62382-8.
  156. ^ Эндрю Нобл Косс (диссертация) (2010). «Бірінші дүниежүзілік соғыс және еврейлерді қайта құру Вильна, 1914–1918». Стэнфорд университеті: 30–31. Журналға сілтеме жасау қажет | журнал = (Көмектесіңдер)
  157. ^ Пол Векслер (2006). «38-тарау: 1917–1950 жылдардағы кеңестік идиш тіл саясатына баға беру». Еврей және еврей емес «еврей тілдерін» жасаушылар. Отто Харрассовиц Верлаг. б. 780. ISBN  978-3-447-05404-1.
  158. ^ Анна Верщик (2007 ж. 25 мамыр). «Еврей орыс». Еврей тілдерін зерттеу веб-сайты.
  159. ^ Эрлих, Марк Аврум (2009). Еврей диаспорасының энциклопедиясы: шығу тегі, тәжірибесі және мәдениеті, 1 том. б. 1007. ISBN  978-1-85109-873-6.
  160. ^ Subtelny, O. (2009). Украина: Тарих, 4-ші басылым. Торонто Университетінің баспасөз қызметі, ғылыми баспа бөлімі. ISBN  978-1-4426-9728-7. Алынған 12 наурыз 2015.
  161. ^ Конгресс, Е.П .; Гонсалес, МЖ (2005). Отбасымен жұмыс жасаудағы көпмәдени көзқарастар. Springer баспа компаниясы. ISBN  978-0-8261-3146-1. Алынған 12 наурыз 2015.
  162. ^ Аншел Пфеффер (14 наурыз 2014). «Путинге» жоқ «деп айтқан еврейлер». Хаарец. Архивтелген түпнұсқа 26 наурыз 2014 ж.
  163. ^ «Бұхаралық еврейлер | еврейлердің виртуалды кітапханасы». jewishvirtuallibrary.org. Алынған 12 наурыз 2015.
  164. ^ а б Моше Мауз (2011). Еврейлер мен Израильге мұсылмандық қатынас. 135, 160 бет. ISBN  978-1-84519-527-4.
  165. ^ «Әзірбайжан». Әзірбайжандағы патша және кеңес дәуіріндегі көптеген иммигранттық қауымдастықтар сияқты, Ашкенази еврейлері де тілдік орыстандырылған көрінеді. Ашкенази еврейлерінің көпшілігі орыс тілін бірінші тіл ретінде сөйлейді, ал әзірбайжан тілі екінші тіл ретінде сөйлейді
  166. ^ Яаков Клейман (2004). ДНҚ және дәстүр: ежелгі еврейлерге генетикалық байланыс. Devora Publishing. б. 72. ISBN  978-1-930143-89-0. Қоғамдастық «туған» грузин еврейлері мен 19 ғасырдың басында, әсіресе Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде көшіп келе бастаған орыстілді Ашкеназим арасында бөлінген.
  167. ^ Джошуа А. Фишман (1985). Еврей тілдері социологиясындағы оқулар. 165, 169-74 беттер. ISBN  9004072373. Еврейлер Тәжікстан асырап алды Тәжік олардың алғашқы тілі ретінде. Бұл аймақта идиш тілінде сөйлейтін ашкеназдық еврейлердің саны салыстырмалы түрде аз (1979 ж. 2 905). Both Ashkenazic and Oriental Jews have assimilated to Russian, the number of Jews speaking Russian as their first language amounting to a total of 6,564. It is reasonable to assume that the percentage of assimilated Ashkenazim is much higher than the portion of Oriental Jews.
  168. ^ Harald Haarmann (1986). Language in Ethnicity: A View of Basic Ecological Relations. Вальтер де Грюйтер. pp. 70–73, 79–82. ISBN  978-3-11-086280-5.
  169. ^ Gafaiti, Hafid (2009). Transnational Spaces and Identities in the Francophone World. б. 234. ISBN  978-0-8032-2465-0.
  170. ^ Готтрейх, Эмили Беничоу; Schroeter, Daniel J (2011). Jewish Culture and Society in North Africa. pp. 258, 270. ISBN  978-0-253-00146-7.
  171. ^ «Тунис». jdc.org. Архивтелген түпнұсқа 2013 жылғы 16 қазанда. Алынған 12 наурыз 2015.
  172. ^ Eisenstadt, S.N. (2004). Explorations in Jewish Historical Experience: The Civilizational Dimension. Лейден, Нидерланды: Брилл. б.75. ISBN  90-04-13693-2.
  173. ^ Lewis, Hal M. (2006). From Sanctuary to Boardroom: A Jewish Approach to Leadership. Lanham, Md.: Роуэн және Литтлфилд. б. 1. ISBN  0-7425-5229-2.
  174. ^ "Key beliefs in Judaism: Messiah" BBC
  175. ^ David Goodblatt is professor of history at the University of San Diego. Short biography, publications.
  176. ^ Carol Bakhos, review of Goodblatt, David M., Elements of ancient Jewish nationalism. Cambridge: Cambridge University Press, 2006, in Bryn Mawr Classical Review, 2007.
  177. ^ Adam L. Porter, Illinois College, review of Goodblatt, David M., Elements of ancient Jewish nationalism, 2006, in Journal of Hebrew Scriptures – Volume 9 (2009)
  178. ^ Weitzman, Steven (2008). "On the Political Relevance of Antiquity: A Response to David Goodblatt's Elements of Ancient Jewish Nationalism". Еврейлердің әлеуметтік зерттеулері. 14 (3): 168. JSTOR  40207028.
  179. ^ Dosick (2007), p. 60.
  180. ^ Dosick (2007), p. 59.
  181. ^ а б Schmelz, Usiel Oscar; Sergio Della Pergola (2007). "Demography". Фред Скольникте (ред.) Еврей энциклопедиясы. 5 (2-ші басылым). Фармингтон Хиллз, Мич.: Томсон Гейл. б. 571. ISBN  978-0-02-865928-2.
  182. ^ Schmelz, Usiel Oscar; Sergio Della Pergola (2007). "Demography". Фред Скольникте (ред.) Еврей энциклопедиясы. 5 (2-ші басылым). Фармингтон Хиллз, Мич.: Томсон Гейл. 571-72 бет. ISBN  978-0-02-865928-2.
  183. ^ Dosick (2007), p. 61.
  184. ^ Хаммер, М.Ф .; Redd, A. J.; Wood, E. T.; Bonner, M. R.; Jarjanazi, H.; Karafet, T.; Santachiara-Benerecetti, S.; Oppenheim, A.; Jobling, M. A.; Дженкинс, Т .; Острер, Х .; Bonne-Tamir, B. (6 June 2000). «Еврей және Таяу Шығыстағы еврей емес популяциялар Y-хромосома биаллеликалық гаплотиптерінің жалпы пулын пайдаланады». Ұлттық ғылым академиясының материалдары. 97 (12): 6769–6774. Бибкод:2000PNAS ... 97.6769H. дои:10.1073 / pnas.100115997. PMC  18733. PMID  10801975.
  185. ^ Небел, Алмут; Filon, Dvora; Brinkmann, Bernd; Мажумдер, Парфа П .; Faerman, Marina; Oppenheim, Ariella (November 2001). «Таяу Шығыстың генетикалық ландшафты бөлігі ретінде еврейлердің Y хромосомалық пулы». Американдық генетика журналы. 69 (5): 1095–1112. дои:10.1086/324070. PMC  1274378. PMID  11573163.
  186. ^ Frudakis, Tony (19 July 2010). "Ashkezani Jews". Molecular Photofitting: Predicting Ancestry and Phenotype Using DNA. Elsevier. б. 383. ISBN  978-0-08-055137-1.
  187. ^ а б Бехар, Дорон М .; Метспалу, Эне; Кивисилд, Тумас; Rosset, Saharon; Цзур, Шей; Хадид, Ярин; Yudkovsky, Guennady; Розенгартен, Дрор; Pereira, Luisa; Аморим, Антонио; Кутуев, Илдус; Gurwitz, David; Bonne-Tamir, Batsheva; Виллемс, Ричард; Skorecki, Karl (30 April 2008). "Counting the Founders: The Matrilineal Genetic Ancestry of the Jewish Diaspora". PLOS ONE. 3 (4): e2062. Бибкод:2008PLoSO ... 3.2062B. дои:10.1371 / journal.pone.0002062. PMC  2323359. PMID  18446216.
  188. ^ Левонтин, Ричард (6 желтоқсан 2012). "Is There a Jewish Gene?". Нью-Йорктегі кітаптарға шолу.
  189. ^ Feder, Jeanette; Ovadia, Ofer; Glaser, Benjamin; Mishmar, Dan (April 2007). "Ashkenazi Jewish mtDNA haplogroup distribution varies among distinct subpopulations: lessons of population substructure in a closed group". Еуропалық адам генетикасы журналы. 15 (4): 498–500. дои:10.1038/sj.ejhg.5201764. PMID  17245410.
  190. ^ а б Остер, Гарри; Skorecki, Karl (February 2013). "The population genetics of the Jewish people". Адам генетикасы. 132 (2): 119–127. дои:10.1007/s00439-012-1235-6. PMC  3543766. PMID  23052947.
  191. ^ «Кіру» (PDF). Отбасылық ағаш ДНҚ. Алынған 1 сәуір 2018.
  192. ^ Хаммер, Майкл Ф .; Бехар, Дорон М .; Karafet, Tatiana M.; Мендес, Фернандо Л .; Холлмарк, Брайан; Erez, Tamar; Животовский, Лев А .; Rosset, Saharon; Skorecki, Karl (8 August 2009). "Extended Y chromosome haplotypes resolve multiple and unique lineages of the Jewish priesthood". Адам генетикасы. 126 (5): 707–17. дои:10.1007/s00439-009-0727-5. PMC  2771134. PMID  19669163.
  193. ^ Katsnelson, Alla (3 June 2010). "Jews worldwide share genetic ties". Табиғат: news.2010.277. дои:10.1038/news.2010.277.
  194. ^ а б Бехар, Дорон М .; Юнусбаев, Баязит; Метспалу, Майт; Метспалу, Эне; Rosset, Saharon; Парик, Джури; Роотси, Сиири; Чауби, Джанешвер; Кутуев, Илдус; Yudkovsky, Guennady; Khusnutdinova, Elza K.; Балановский, Олег; Semino, Ornella; Pereira, Luisa; Comas, David; Gurwitz, David; Bonne-Tamir, Batsheva; Парфитт, Тюдор; Хаммер, Майкл Ф .; Скорецки, Карл; Villems, Richard (July 2010). "The genome-wide structure of the Jewish people". Табиғат. 466 (7303): 238–242. Бибкод:2010Natur.466..238B. дои:10.1038/nature09103. PMID  20531471. S2CID  4307824.
  195. ^ Зооссман-Дискин, Авшалом (2010). "The origin of Eastern European Jews revealed by autosomal, sex chromosomal and mtDNA polymorphisms". Тікелей биология. 5 (1): 57. Бибкод:2010Sci...328.1342B. дои:10.1186/1745-6150-5-57. PMC  2964539. PMID  20925954.
  196. ^ Небел, Алмут; Filon, Dvora; Brinkmann, Bernd; Мажумдер, Парфа П .; Faerman, Marina; Oppenheim, Ariella (November 2001). «Таяу Шығыстың генетикалық ландшафты бөлігі ретінде еврейлердің Y хромосомалық пулы». Американдық генетика журналы. 69 (5): 1095–1112. дои:10.1086/324070. PMC  1274378. PMID  11573163.
  197. ^ Хабер, Марк; Gauguier, Dominique; Юханна, Соня; Паттерсон, Ник; Моржани, Прия; Botigué, Laura R.; Platt, Daniel E.; Матисоо-Смит, Элизабет; Soria-Hernanz, David F.; Уэллс, Р. Спенсер; Бертранпетит, Хаум; Tyler-Smith, Chris; Comas, David; Zalloua, Pierre A. (28 February 2013). "Genome-Wide Diversity in the Levant Reveals Recent Structuring by Culture". PLOS генетикасы. 9 (2): e1003316. дои:10.1371/journal.pgen.1003316. PMC  3585000. PMID  23468648.
  198. ^ «Еврейлер - бұл« нәсіл », гендер ашылады». Forward.com. Алынған 12 сәуір 2013.
  199. ^ Бехар, Дорон М .; Юнусбаев, Баязит; Метспалу, Майт; Метспалу, Эне; Rosset, Saharon; Парик, Джури; Роотси, Сиири; Чауби, Джанешвер; Кутуев, Илдус; Yudkovsky, Guennady; Khusnutdinova, Elza K.; Балановский, Олег; Semino, Ornella; Pereira, Luisa; Comas, David; Gurwitz, David; Bonne-Tamir, Batsheva; Парфитт, Тюдор; Хаммер, Майкл Ф .; Скорецки, Карл; Villems, Richard (July 2010). "The genome-wide structure of the Jewish people". Табиғат. 466 (7303): 238–242. Бибкод:2010Natur.466..238B. дои:10.1038/nature09103. PMID  20531471. S2CID  4307824.
  200. ^ Begley, Sharon (6 August 2012). "Genetic study offers clues to history of North Africa's Jews". Reuters.
  201. ^ Johnson (1987), pp. 529, 560–62.
  202. ^ "Jews". 18 желтоқсан 2012 ж.
  203. ^ "Israel and the U.S. are Home to More Than Four-Fifths of the World's Jews". 20 наурыз 2013 жыл.
  204. ^ "Jewish population in the world and in Israel" (PDF). Израиль Орталық статистика бюросы. Архивтелген түпнұсқа (PDF) 2011 жылғы 26 қазанда. Алынған 18 шілде 2012.
  205. ^ Pfeffer, Anshel (6 January 2008). "Percent of world Jewry living in Israel climbed to 41% in 2007". Хаарец. Алынған 10 қазан 2012.
  206. ^ "Judaism, continued..." adherents.com. Алынған 26 тамыз 2015.
  207. ^ "The Jewish people in 2050: 2 very different scenarios". ynet.
  208. ^ "Iran must attack Israel by 2014". Иерусалим посты. 9 ақпан 2012. Алынған 3 сәуір 2012.
  209. ^ «Израиль». Әлемдік фактілер кітабы. Орталық барлау басқармасы. 19 маусым 2007 ж. Алынған 20 шілде 2007.
  210. ^ "The Electoral System in Israel". Кнессет. Алынған 8 тамыз 2007.
  211. ^ «Израиль». Әлемдегі бостандық. Freedom House. 2009 ж.
  212. ^ "Population, by Religion and Population Group". Израиль Орталық статистика бюросы. 2006. мұрағатталған түпнұсқа 2007 жылғы 30 қыркүйекте. Алынған 7 тамыз 2007.
  213. ^ "Jewish New Year: Israel's population nears 8M mark". Ynetnews.com. 20 маусым 1995 ж. Алынған 12 сәуір 2013.
  214. ^ Harriet Sherwood in Jerusalem (1 January 2013). "Israel's Jewish population passes 6 million mark". Қамқоршы. Алынған 12 сәуір 2013.
  215. ^ Dekmejian 1975, б. 247. "And most [Oriental-Sephardic Jews] came... because of Arab persecution resulting from the very attempt to establish a Jewish state in Palestine."
  216. ^ "airlifted tens of thousands of Ethiopian Jews". Алынған 7 шілде 2005.
  217. ^ Алексеева, Людмила (1983). История инакомыслия в СССР [History of Dissident Movement in the USSR] (in Russian). Вильнюс.
  218. ^ Goldstein (1995) p. 24
  219. ^ а б Dosick (2007), p. 340.
  220. ^ Гурок, Джеффри С. (1998). East European Jews in America, 1880–1920: Immigration and Adaptation. Нью-Йорк: Routledge. б. 54. ISBN  0-415-91924-X.
  221. ^ "Planting Jewish roots in Siberia". Fjc.ru. 24 мамыр 2004 ж. Мұрағатталған түпнұсқа 2009 жылғы 27 тамызда.
  222. ^ Gartner (2001), p. 213.
  223. ^ "Annual Assessment" (PDF). Еврей халқының саясатын жоспарлау институты (Израиль үшін еврей агенттігі ). 2007. б. 15., негізінде Annual Assessment 2007. 106. Американдық еврей комитеті. 2006.
  224. ^ "Jews - Pew Research Center". Pew зерттеу орталығы. Алынған 28 наурыз 2018.
  225. ^ "Israel May Be Main Topic In Next National Jewish Population Survey of the U.S." Еврей журналы. 14 наурыз 2013 ж. Алынған 12 сәуір 2013.
  226. ^ Gartner (2001), pp. 410–10.
  227. ^ "Исследование: Около 1,5 млн людей с еврейскими корнями проживают в России" [Study: About 1.5 Million People with Jewish Roots Live in Russia]. Moscow Urban News Agency. 20 қазан 2017 ж. Алынған 28 қазан 2017.
  228. ^ "В России проживает около миллиона иудеев" [In Russia, There Are About a Million Jews]. Интерфакс. 26 ақпан 2015. Алынған 28 қазан 2017.
  229. ^ Jewish community in Germany: Mitgliederstatistik der jüdischen Gemeinden und Landesverbände in Deutschland für das Jahr 2012, б. 4
  230. ^ Waxman, Chaim I. (2007). «Жылдық бағалау 2007» (PDF). Еврей халқының саясатын жоспарлау институты (Израиль үшін еврей агенттігі ). pp. 40–42. Алынған 3 шілде 2008.
  231. ^ "Israelis in Berlin". Jewish Community of Berlin. Алынған 11 қазан 2012.
  232. ^ The Rebirth of the Middle East, Jerry M. Rosenberg, Hamilton Books, 2009, p. 44
  233. ^ Simon, Reeva Spector; Ласкиер, Майкл Менахем; Reguer, Sara, eds. (2003). Қазіргі уақытта Таяу Шығыс пен Солтүстік Африка еврейлері. Колумбия университетінің баспасы. б. 327. ISBN  978-0-231-50759-2. Before the 1940s only two communities, Yemen and Syria, made substantial aliyah.
  234. ^ "Community in New Zealand," World Jewish Congress, July 2017. Retrieved 20 December 2018.
  235. ^ а б Johnson (1987), p. 171.
  236. ^ Edinger, Bernard (15 December 2005). "Chinese Jews: Reverence for Ancestors". Shavei Israel. Архивтелген түпнұсқа 2012 жылғы 3 қазанда. Алынған 2 сәуір 2012.
  237. ^ Elazar (2003), p. 434.
  238. ^ «NJPS: некені анықтау және есептеу». Архивтелген түпнұсқа 2011 жылғы 12 тамызда. Алынған 2 сәуір 2012.
  239. ^ Коэн, Эрик Х. (қараша 2002). «Les juifs de France: La lente progression des mariages mixtes» [Франция еврейлері: аралас некелердің баяу дамуы] (PDF) (француз тілінде). Академ.
  240. ^ «Австралия». Дүниежүзілік еврейлер конгресі. Архивтелген түпнұсқа 21 мамыр 2012 ж. Алынған 2 сәуір 2012.
  241. ^ «Еврейлердің виртуалды тарихы - Мексика». Алынған 7 шілде 2005.
  242. ^ Waxman, Chaim I. (2007). «Жылдық бағалау 2007» (PDF). Еврей халқының саясатын жоспарлау институты (Израиль үшін еврей агенттігі ). б. 61. Алынған 3 шілде 2008.
  243. ^ Goldenberg (2007), pp. 131, 135–36.
  244. ^ Johnson (1987), pp. 164–65.
  245. ^ Кэрролл, Джеймс. Константиннің қылышы (Хоутон Миффлин, 2001) ISBN  0-395-77927-8 б. 26
  246. ^ а б Johnson (1987), pp. 207–08.
  247. ^ а б Johnson (1987), pp. 213, 229–31.
  248. ^ Johnson (1987), pp. 243–44.
  249. ^ а б Lewis (1984), pp. 10, 20
  250. ^ Lewis (1987), pp. 9, 27
  251. ^ а б Lewis (1999), p.131
  252. ^ Lewis (1999), p. 131; (1984), pp. 8, 62
  253. ^ Lewis (1984), p. 52; Stillman (1979), p. 77
  254. ^ Lewis (1984), pp. 17–18, 94–95; Stillman (1979), p. 27
  255. ^ Lewis (1984), p. 28.
  256. ^ Льюис, Бернард (Маусым 1998). "Muslim Anti-Semitism". Таяу Шығыс тоқсан сайын. Таяу Шығыс форумы.
  257. ^ Johnson (1987), pp. 226–29.
  258. ^ Johnson (1987), pp. 259–60.
  259. ^ Johnson (1987), pp. 364–65.
  260. ^ Adams, Susan M. (2008). «Діни алуан түрлілік пен төзбеушіліктің генетикалық мұрасы: Пиреней түбегіндегі христиандардың, еврейлер мен мұсылмандардың әулеттік тегі». Американдық генетика журналы. 83 (6): 725–36. дои:10.1016/j.ajhg.2008.11.007. ISSN  0002-9297. PMC  2668061. PMID  19061982.
  261. ^ "DNA study shows 20 percent of Iberian population has Jewish ancestry". The New York Times. 4 желтоқсан 2008 ж.
  262. ^ Adams, SM; Bosch, E; Balaresque, PL; т.б. (Желтоқсан 2008). «Діни алуан түрлілік пен төзбеушіліктің генетикалық мұрасы: Пиреней түбегіндегі христиандардың, еврейлер мен мұсылмандардың әулеттік тегі». Американдық генетика қоғамы. Cell.com. 83 (6): 725–36. дои:10.1016/j.ajhg.2008.11.007. PMC  2668061. PMID  19061982. Алынған 12 қараша 2011.
  263. ^ Johnson (1987), p. 512.
  264. ^ «Холокост тарихы - кіріспе». Jewishvirtuallibrary.org. 19 сәуір 1943 ж. Алынған 13 қараша 2011.
  265. ^ Люк Хардинг Мәскеуде (5 маусым 2007). «Құбыр қызметкерлері нацистер өлтірген еврейлердің қабірін тапты». The Guardian. Ұлыбритания. Алынған 13 қараша 2011.
  266. ^ Donald L Niewyk, The Columbia Guide to the Holocaust, Колумбия университетінің баспасы, 2000, б. 45: "The Holocaust is commonly defined as the murder of more than 5,000,000 Jews by the Germans in World War II." However, the Holocaust usually includes all of the different victims who were systematically murdered.
  267. ^ Johnson (1987), pp. 484–88.
  268. ^ Johnson (1987), pp. 490–92.
  269. ^ «Украинаның жаппай еврей қабірі табылды». BBC News Online. 5 маусым 2007 ж. Алынған 10 қазан 2012.
  270. ^ Johnson (1987), pp. 493–98.
  271. ^ Беренбаум, Майкл. Әлем білуі керек », Америка Құрама Штаттарының Холокост мұражайы, 2006, б. 103.
  272. ^ de Lange (2002), pp. 41–43.
  273. ^ Johnson (1987), p. 10.
  274. ^  Хирш, Эмиль Г.; Seligsohn, Max; Бахер, Вильгельм (1901–1906). "NIMROD". Жылы Әнші, Исидор; т.б. (ред.). Еврей энциклопедиясы. Нью-Йорк: Фанк және Вагноллс.
  275. ^ Johnson (1987), p. 30.
  276. ^ а б Daniel L. Smith-Christopher,The Religion of the Landless: The Social Context of the Babylonian Exile , Wipf and Stock Publishers, 2015 pp. 30ff.
  277. ^ Baruch Halpern, in Jerrold S. Cooper, Glenn M. Schwartz (eds.), The Study of the Ancient Near East in the Twenty-first Century: The William Foxwell Albright Centennial Conference, Eisenbrauns, 1996 p. 311.
  278. ^ Megan Bishop Moore, Brad E. Kelle, Biblical History and Israel S Past: The Changing Study of the Bible and History, Wm. B. Eerdmans Publishing, 2011 p. 307.
  279. ^ Sarah J. Dille, Mixing Metaphors: God as Mother and Father in Deutero-Isaiah, A&C Black, 2004 p. 81
  280. ^ Johnson (1987), pp. 85–86.
  281. ^ Johnson (1987), p. 147.
  282. ^ Johnson (1987), p. 163.
  283. ^ Johnson (1987), p. 177.
  284. ^ Johnson (1987), p. 231.
  285. ^ Johnson (1987), p. 460.
  286. ^ а б Gartner (2001), p. 431.
  287. ^ Gartner (2001), pp. 11–12.
  288. ^ Johnson (1987), pp. 229–31.
  289. ^ Johnson (1987), p. 306.
  290. ^ Johnson (1987), p. 370.
  291. ^ Johnson (1987), pp. 364–65.
  292. ^ Gartner (2001), pp. 213–15.
  293. ^ Gartner (2001), pp. 357–70.
  294. ^ Johnson (1987), pp. 529–30.
  295. ^ Netzer, Amnon (2007). «Иран». Фред Скольникте (ред.) Еврей энциклопедиясы. 10 (2-ші басылым). Фармингтон Хиллз, Мич.: Томсон Гейл. б. 13. ISBN  978-0-02-865928-2.
  296. ^ Гартнер (2001), 400–01 бет.
  297. ^ Каплан (2003), б. 301.
  298. ^ Данцгер, М.Герберт (2008). «ХХ ғасырдың аяғындағы дәстүрлі иудаизмге« оралу »: мәдениаралық салыстырулар». Блэквеллдің иудаизмге серігі. 495–511 беттер. дои:10.1002 / 9780470758014.ch27. ISBN  978-0-470-75801-4.
  299. ^ де Ланж (2002), б. 220.
  300. ^ Шварц, Ричард Х. (2001). Judaism and Global Survival. Нью-Йорк: фонарь кітаптары. б. 153. ISBN  1-930051-87-5.
  301. ^ Шалев, Барух (2005). Нобель сыйлығына 100 жыл. б. 57. A striking fact... is the high number of Laureates of the Jewish faith—over 20% of the total Nobel Prizes (138); оның ішінде: химия 17%, медицина мен физика 26%, экономика 40% және бейбітшілік пен әдебиет бойынша 11%. These numbers are especially startling in light of the fact that only some 14 million people (0.2% of the world's population) are Jewish.
  302. ^ Dobbs, Stephen Mark (12 October 2001). "As the Nobel Prize marks centennial, Jews constitute 1/5 of laureates". j. Алынған 3 сәуір 2012. Throughout the 20th century, Jews, more so than any other minority, ethnic or cultural group, have been recipients of the Nobel Prize—perhaps the most distinguished award for human endeavor in the six fields for which it is given. Remarkably, Jews constitute almost one-fifth of all Nobel laureates. This, in a world in which Jews number just a fraction of 1 percent of the population.
  303. ^ «Еврей Нобель сыйлығының лауреаттары». Алынған 25 қараша 2011.
  304. ^ Ted Falcon; David Blatner (2001). «28». Judaism for dummies. Джон Вили және ұлдары. Similarly, because Jews make up less than a quarter of one percent of the world's population, it's surprising that over 20 percent of Nobel prizes have been awarded to Jews or people of Jewish descent.
  305. ^ Lawrence E. Harrison (2008). The Central Liberal Truth: How Politics Can Change a Culture and Save It. Оксфорд университетінің баспасы. б. 102. That achievement is symbolized by the fact that 15 to 20 percent of Nobel Prizes have been won by Jews, who represent two tenths of one percent of the world's population.
  306. ^ Jonathan B. Krasner; Jonathan D. Sarna (2006). The History of the Jewish People: Ancient Israel to 1880s America. Behrman House, Inc. б. 1. These accomplishments account for 20 percent of the Nobel Prizes awarded since 1901. What a feat for a people who make up only .2 percent of the world's population!
  307. ^ «Еврей Нобель сыйлығының лауреаттары». Jinfo.org. Алынған 16 наурыз 2016. At least 194 Jews and people of half- or three-quarters-Jewish ancestry have been awarded the Nobel Prize, accounting for 22% of all individual recipients worldwide between 1901 and 2015, and constituting 36% of all US recipients during the same period. In the scientific research fields of Chemistry, Economics, Physics, and Physiology/Medicine, the corresponding world and US percentages are 26% and 38%, respectively. Among women laureates in the four research fields, the Jewish percentages (world and US) are 33% and 50%, respectively. Of organizations awarded the Nobel Peace Prize, 22% were founded principally by Jews or by people of half-Jewish descent. Since the turn of the century (i.e., since the year 2000), Jews have been awarded 25% of all Nobel Prizes and 28% of those in the scientific research fields.
  308. ^ а б Энтине, Джон (2007). Ыбырайымның балалары: нәсіл, сәйкестік және таңдаған адамдардың ДНҚ-сы. Hachette Digital, Inc. б. 211. ISBN  978-0-446-58063-2.
  309. ^ Cochran, Gregory; Hardy, Jason; Harpending, Henry (September 2006). "Natural History of Ashkenazi Intelligence". Биоәлеуметтік ғылымдар журналы. 38 (5): 659–693. дои:10.1017/S0021932005027069. PMID  16867211.
  310. ^ "Top 100 Players October 2013 FIDE Top players archive". Ratings.fide.com. Алынған 31 қазан 2013.

Әрі қарай оқу

  • Baron, Salo Wittmayer (1952). Еврейлердің әлеуметтік және діни тарихы, II том, Ежелгі уақыт, II бөлім. Филадельфия: Американың еврей жариялау қоғамы.
  • Carr, David R. (2003) [2000]. "Judaism in Christendom". Нойнерде Джейкоб; Эвери-Пек, Алан Дж. (Ред.) Блэквеллдің иудаизмге серігі. Малден, Массачусетс: Блэквелл баспасы. ISBN  1-57718-058-5.
  • Cowling, Geoffrey (2005). Әлемдік діндерге кіріспе. Singapore: First Fortress Press. ISBN  0-8006-3714-3.
  • Dekmejian, R. Hrair (1975). Саяси көшбасшылықтың үлгілері: Египет, Израиль, Ливан. Нью-Йорк штатының мемлекеттік университеті. ISBN  0-87395-291-X.
  • de Lange, Nicholas (2002) [2000]. Иудаизмге кіріспе. Кембридж: Кембридж университетінің баспасы. ISBN  0-521-46073-5.
  • Dosick, Wayne (2007). Living Judaism. Нью-Йорк: HarperCollins. ISBN  978-0-06-062179-7.
  • Elazar, Daniel J. (2003) [2000]. "Judaism as a Theopolitical Phenomenon". Жылы Нойснер, Джейкоб; Эвери-Пек, Алан Дж. (Ред.) Блэквеллдің иудаизмге серігі. Малден, Массачусетс: Блэквелл баспасы. ISBN  1-57718-058-5.
  • Feldman, Louis H. (2006). Judaism and Hellenism Reconsidered. Лейден, Нидерланды: Брилл. ISBN  90-04-14906-6.
  • Гартнер, Ллойд П. (2001). Қазіргі замандағы еврейлер тарихы. Оксфорд: Оксфорд университетінің баспасы. ISBN  0-19-289259-2.
  • Goldenberg, Robert (2007). The Origins of Judaism: From Canaan to the Rise of Islam. Кембридж: Кембридж университетінің баспасы. ISBN  978-0-521-84453-6.
  • Goldstein, Joseph (1995). Jewish History in Modern Times. Sussex Academic Press. ISBN  1-898723-06-0.
  • Gould, Allan (1991). What did they think of the Jews?. Дж. Аронсон. ISBN  978-0-87668-751-2.
  • Джонсон, Пол (1987). Еврейлер тарихы. Нью-Йорк: HarperCollins. ISBN  0-06-091533-1.
  • Kaplan, Dana Evan (2003) [2000]. "Reform Judaism". Нойнерде Джейкоб; Эвери-Пек, Алан Дж. (Ред.) Блэквеллдің иудаизмге серігі. Малден, Массачусетс: Блэквелл баспасы. ISBN  1-57718-058-5.
  • Катц, Шмуэль (1974). Жауынгерлік алаң: Палестинадағы фактілер мен қиялдар. Taylor Productions. ISBN  0-929093-13-5.
  • Льюис, Бернард (1984). Ислам еврейлері. Принстон: Принстон университетінің баспасы. ISBN  0-691-00807-8
  • Льюис, Бернард (1999). Семиттер мен антисемиттер: жанжал мен алалаушылық туралы анықтама. W. W. Norton & Co. ISBN  0-393-31839-7
  • Литман, Дэвид (1979). «Мұсылмандар басқарған еврейлер: Парсы ісі». Винер кітапханасының жаршысы. ХХХІІ (Жаңа серия 49/50).
  • Нойснер, Джейкоб (1991). Классикалық иудаизмді зерттеу: бастауыш. Вестминстер Джон Нокс Пресс. ISBN  0-664-25136-6.
  • Поляков, Леон (1974). Антисемитизм тарихы. Нью-Йорк: Авангард Пресс.
  • Рудерман, Дэвид Б. Ертедегі еврей: жаңа мәдени тарих (Принстон университетінің баспасы; 2010 ж.) 326 бет. Венеция мен Краковтан Амстердам мен Смирнаға дейінгі қазіргі заманғы еврей қауымдастықтары арасындағы байланыстарды баса көрсететін баспа мәдениетін, дінін және басқа салаларды зерттейді.
  • Шарот, Стивен (1997). «Діни синкретизм және діни ерекшелік: қазіргі заманға дейінгі еврей қауымдастығының салыстырмалы талдауы». Эндельманда Тодд М. (ред.) Еврей қоғамдарын салыстыру. Анн Арбор, Мич.: Мичиган университеті ISBN  0-472-06592-0.
  • Стиллман, Норман (1979). Араб жерлеріндегі еврейлер: тарих және дерек кітабы. Филадельфия: Американың еврей жариялау қоғамы. ISBN  0-8276-0198-0
  • Tausch, Arno (8 қаңтар 2018). «« Ностра Аетатаның »әсері: Екінші Ватикан кеңесінен кейінгі бес онжылдықтан кейінгі католиктік антисемитизмді салыстырмалы талдау». SSRN  3098079. Журналға сілтеме жасау қажет | журнал = (Көмектесіңдер)
  • Суини, Марвин А. (2003) [2000]. «Ежелгі Израильдің 586 ж. Дейінгі діни әлемі». Нойнерде Джейкоб; Эвери-Пек, Алан Дж. (Ред.) Блэквеллдің иудаизмге серігі. Малден, Массачусетс: Блэквелл баспасы. ISBN  1-57718-058-5.

Сыртқы сілтемелер